1 Добре ім’я краще за велике багатство, – бо добра репутація краща за срібло й золото.
2 Багатого і бідного шляхи пересікаються, адже обох їх створив Господь.
3 Мудрий, зауважуючи лихо, ховається, а легковажні рухаються далі й зазнають шкоди.
4 Нагородою за покірність і пошану до Господа є багатство, слава і життя.
5 На шляху підступного (крутія ) колючки й тенета, а хто пильнує свою душу, триматиметься від нього далеко.
6 Повчай (виховуй ) юнака на початку його шляху, і він не зверне з нього, навіть коли постаріє.
7 Багаті мають владу над бідними, і боржник стає рабом того, хто позичає йому.
8 Хто сіє кривду, пожне лихо, і бич його гніву щезне.
9 Доброзичливий буде благословенним, бо своїм хлібом він поділився з убогим.
10 Прожени глузія (блюзніра ) і припиниться сварка, – припиняться суперечки та зневага.
11 Хто любить чистоту серця і має вдячні уста, тому і цар стає другом.
12 Господні очі на варті знання і слова підступного Він обертає в ніщо.
13 Лінивий говорить: Лев на дорозі, – я можу загинути навіть посеред майдану!
14 Уста чужої жінки – це глибока безодня, в яку потрапляє той, на кого гнівається Господь.
15 До серця дитини приліпилась дурість, проте лозина виховання прожене її від нього.
16 Хто кривдить бідного, щоб збагатитись самому, і хто дає багатому, той безперечно зубожіє.
Слова мудреців
17 Нахили своє вухо і прислухайся до слів мудреців, – прихили своє серце до мого знання,
18 і матимеш задоволення від того, що зберігатимеш їх у собі, – бо вони водночас перебуватимуть на твоїх устах.
19 Я навчаю тебе особисто й сьогодні, аби ти цілковито покладався на Господа.
20 Хіба я не писав тобі тричі, даючи тобі поради і повчання, –
21 аби ти не лише сам отримав знання правди й слова істини, але щоб ти міг передати ці слова правди у відповідь тим, хто тебе запитує?
22 Не обкрадай бідного, бо він і так бідний, – не пригнічуй нещасного біля брами ,
23 бо Господь є оборонцем їхньої справи, і позбавить життя тих, хто їх кривдить.
24 Не товаришуй з гнівливим, і з людиною запальною не спілкуйся,
25 щоб ти, бува, не перейняв його звички і не поставив капкана на власну душу.
26 Не будь серед тих, котрі ручаються за інших, – бо, ручаючись, вони беруть на себе чужі борги, –
27 щоб, коли не матимеш чим заплатити, не забрали і твоєї постелі з-під тебе.
28 Не пересувай давньої межі, яку встановили твої батьки.
29 Чи бачив ти кмітливу у своїй справі людину? Вона буде запрошена на службу до можновладців і не служитиме звичайним людям.
Dokończenie 376 przypowieści Salomona
1 Cenniejsze jest dobre imię niż wielkie bogactwo,
lepsza przychylność niż srebro i złoto.
2 Bogacz i nędzarz spotykają się;
Pan stworzył obydwu.
3 Przezorny, widząc niebezpieczeństwo, ukrywa się,
lecz prostaczkowie idą naprzód i ponoszą szkodę.
4 Nagrodą za pokorę i bojaźń Bożą
jest bogactwo, cześć i życie.
5 Ciernie i sidła są na drodze przewrotnego;
kto pilnuje swojej duszy, ten jest od nich z dala.
6 Wychowuj chłopca odpowiednio do drogi, którą ma iść,
a nie zejdzie z niej nawet w starości.
7 Bogacz panuje nad nędzarzem,
lecz dłużnik jest sługą wierzyciela.
8 Kto sieje nieprawość, zbiera nieszczęście,
a koniec jego swawoli kładzie rózga.
9 Błogosławiony jest człowiek życzliwy,
gdyż udziela ze swojego chleba ubogiemu.
10 Wypędź naśmiewcę, a ustanie kłótnia
i ucichnie swar i zniewaga.
11 Kto miłuje czystym sercem i wargi ma wdzięczne,
tego przyjacielem jest król.
12 Oczy Pana czuwają nad tym, co znane,
i On podważa słowa wiarołomcy.
13 Leniwy mówi: Lew jest w podwórzu,
mogę być rozszarpany na środku ulicy.
14 Usta obcej kobiety są głębokim dołem;
wpada weń ten, na kogo Pan się gniewa.
15 Głupota tkwi w sercu młodzieńca,
lecz rózga karności wypędza ją stamtąd.
16 Kto uciska ubogiego, dopomaga mu do wzbogacenia;
kto daje bogatemu, doprowadza go do zubożenia.
Rady i ostrzeżenia
17 Słowa mędrców:
Nastaw ucha i słuchaj moich słów;
nakłoń swoje serce, aby je poznało,
18 Jest bowiem miło, gdy je zachowasz w swym wnętrzu,
gdy je będziesz miał zawsze gotowe na swoich wargach.
19 Chcę cię dziś pouczyć o twojej drodze,
abyś swoją ufność pokładał w Panu.
20 Czy nie napisałem ci trzydziestu mądrych rad,
pełnych znajomości rzeczy,
21 Aby cię nauczyć tego, co słuszne i prawdziwe,
abyś mógł dać właściwą odpowiedź temu, kto cię zapytuje?
22 Nie okradaj nędzarza, gdyż jest nędzarzem,
nie depcz ubogiego w sądzie,
23 Gdyż Pan broni ich sprawy
i pozbawia życia tych, którzy ich krzywdzą.
24 Nie przyjaźnij się z człowiekiem popędliwym
i nie obcuj z mężem porywczym,
25 Abyś nie nabrał jego obyczajów
i nie przygotował pułapki na swoją duszę.
26 Nie bądź wśród tych, którzy dają porękę,
ani wśród tych, którzy ręczą za długi,
27 Bo jeżeli nie masz czym zapłacić,
zabiorą łóżko spod ciebie.
28 Nie przesuwaj dawnej granicy,
którą ustalili twoi ojcowie.
29 Gdy wdzisz męża biegłego w swoim zawodzie,
to może on być w służbie u królów,
a nie będzie w służbie u ludzi podłych.