Настанови за суботній та ювілейний роки
1 Господь промовив до Мойсея на сінайській горі і сказав:
2 Оголоси Ізраїльським нащадкам і скажи їм: Коли ви ввійдете у край, який Я даю вам, то земля відзначатиме свою суботу для Господа.
3 Шість років засіватимеш своє поле і шість років обрізуватимеш свій виноградник та збиратимеш урожай.
4 А сьомого року буде субота, відпочинок для землі, субота для Господа. Не засіватимеш свого поля і не обрізуватимеш свого виноградника.
5 Що саме по собі після останніх жнив виросте, не жатимеш і грон винограду зі свого необрізаного виноградника також не збиратимеш. Це буде рік відпочинку для землі.
6 Що вродить саме в суботу землі, вам нехай буде на їжу: тобі, твоєму слузі й твоїй служниці, твоєму наймитові та співмешканцеві, які проживають з тобою,
7 твоїй худобі та звірам, що на твоїй землі. Весь її урожай буде на їжу.
8 Відлічиш собі сім таких тижнів-років – сім разів по сім років. Період таких семи тижнів-років становитиме в тебе сорок дев’ять років.
9 Десятого дня сьомого місяця гучний звук сурми повідомить по всій вашій землі про день викуплення.
10 Освятіть п’ятдесятий рік і проголосіть у краю всім, хто живе в ньому, свободу . Цей рік буде для вас ювілеєм. Кожний повернеться до своєї власності й кожний повернеться до своєї родини.
11 Роком ювілейним буде для вас цей п’ятдесятий рік. Не будете ані сіяти, ані жати того, що виросте на землі саме. Не збиратимете також винограду з необрізаної лози.
12 Це ювілей, він буде для вас святим. З полів будете їсти їх урожай.
13 У цьому ювілейному році кожен повернеться до своєї власності.
14 Коли продаватимеш щось своєму ближньому або купуватимеш у свого ближнього, не обманюйте один одного.
15 Відповідно до кількості років після ювілею купуватимеш у свого ближнього, і відповідно до кількості років користування врожаєм він продаватиме тобі.
16 Чим більше мине років, тим більшою буде його вартість, і чим менше пройде років, тим меншою буде вартість, адже він продаватиме тобі відповідно до кількості врожаїв.
17 Тож не обманюйте один одного. Бійтеся вашого Бога. Я – Господь, ваш Бог.
18 Виконуйте Мої постанови та дотримуйтесь Моїх законів і виконуйте їх, тоді житимете на землі безпечно.
19 Земля даватиме свої плоди, ви їстимете досхочу й житимете на ній безпечно.
20 І коли ви скажете: Що ми будемо їсти сьомого року, якщо не посіємо і не зберемо свого урожаю? –
21 то Я пошлю вам Своє благословення шостого року, і земля дасть урожай на три роки.
22 Ви посієте тільки восьмого року, але будете їсти зі старого врожаю аж до дев’ятого року. Доки не зберете нового врожаю, будете їсти старе.
Право на викуп майна
23 Земля не буде продаватись назавжди, адже земля Моя, а ви щодо Мене приходці й поселенці.
24 В усім краю вашого володіння встановіть право на викуп землі.
25 Якщо твій брат зубожіє та продасть якусь частину своєї посілості, тоді виступить, як викупитель, його найближчий родич і викупить те, що продав його брат.
26 А якщо в когось не буде викупителя, то коли він сам стане спроможним і знайде достатню суму для свого викупу,
27 то він порахує роки, що минули від його продажу, поверне решту тому чоловікові, кому продав, і повернеться до своєї посілості.
28 Якщо ж він так і не стане спроможним, щоб повернути належне собі, то те, що він продав, залишиться у власності того, хто це купив, аж до ювілейного року. А в ювілейний рік воно відійде до колишнього власника, який повернеться у свою посілість.
29 Якщо хтось продасть житловий дім у місті, оточеному муром, то він матиме право на його викуп, доки не виповниться рік від його продажу. Право на його викуп обмежене роком часу.
30 Якщо ж він не буде викуплений до кінця повного року, то дім, що в місті, оточеному муром, буде назавжди закріплений за тим, хто його купив, і за його нащадками. Він і під час ювілею не звільниться.
31 А доми в поселеннях, в яких немає довкола муру, прирівнюватимуться до поля в краю. Щодо них існуватиме також право викупу, і під час ювілею вони мають відійти до колишніх власників .
32 Стосовно ж міст левітів, то на доми, в містах, які будуть їхньою власністю, для левітів існуватиме вічне право на викуп.
33 Якщо хтось з левітів не скористається своїм правом на викуп, то проданий дім у місті його посілості в час ювілею має бути звільнений, оскільки доми в містах левітів є їхньою посілістю серед Ізраїльських нащадків.
34 Що ж до полів-пасовиськ, що належать до їхніх міст, то вони не продаватимуться, тому що це їхня вічна посілість.
Як допомагати зубожілому братові
35 Якщо твій брат, що живе з тобою, зубожіє і стане неспроможним, то допоможи йому як приходцеві чи поселенцю, щоб він міг і далі жити з тобою.
36 Не бери у нього ні відсотків, ні лихви . Бійся свого Бога, аби твій брат міг жити поруч з тобою.
37 Не даватимеш йому своїх грошей під відсотки і не давай своїх харчів за лихву.
38 Я – Господь, ваш Бог, що вивів вас з єгипетського краю, щоб дати вам ханаанську землю і бути для вас Богом.
Як поводитися із рабами
39 Якщо твій брат, що живе поруч з тобою, зубожіє і продасться тобі, то не примушуй його виконувати невільницьку працю.
40 Він буде тобі як наймит чи як поселенець і нехай працює в тебе до ювілейного року.
41 А тоді він відійде від тебе разом зі своїми дітьми на волю і повернеться до своєї рідні. Він повернеться до посілості своїх батьків.
42 Вони – Мої слуги, яких Я вивів з єгипетського краю, тому вони не повинні продаватися, як продаються раби.
43 Не пануватимеш над ним із суворістю, бо ти будеш боятися свого Бога.
44 А щодо твого раба чи твоєї невільниці, то нехай вони будуть у тебе з народів, які довкола вас. У них ти можеш купувати рабів і невільниць.
45 Стосовно ж синів поселенців, які проживатимуть з вами, то ви можете купувати невільників з них або з їхніх родин, які житимуть з вами, і які народяться у вашому краю. Вони можуть бути вашою власністю.
46 Передавайте їх як спадщину своїм дітям після себе, аби вони були їхньою власністю назавжди. Нехай вони вам служать повіки, а ваших братів, Ізраїльських нащадків, не пригноблюйте із суворістю.
47 Якщо приходець чи поселенець, що при тобі, розбагатіє, а твій брат, що при ньому, зубожіє і продасться приходцеві чи поселенцю, що при тобі, чи нащадкові родини приходця,
48 то після продажу в нього буде право на викуп. Один з його братів може викупити його.
49 Може також викупити його дядько чи син дядька, або хтось із його близької родини викупить його. Якщо він сам стане спроможним, то викупить себе.
50 Під час розрахунку з тим, хто його колись купив, слід мати на увазі рік, коли він продав себе йому, і той час, який залишився до ювілейного року. При визначенні ціни враховуватиметься число років, відколи він був проданий і працював як наймит.
51 Якщо у когось залишатиметься ще багато років до ювілейного року , то відповідно до їх кількості він поверне різницю в сумі, отриманої за свій продаж.
52 Якщо ж до ювілейного року залишатиметься небагато років, то він нарахує йому суму наймита відповідно до тих своїх років і поверне за свій викуп.
53 З року в рік він вважатиметься у нього як наймит. Власник не пригноблюватиме його, виявляючи жорстокість в твоїх очах.
54 Якщо ж він таким чином не буде викуплений, то в ювілейний рік він відійде разом зі своїми дітьми.
55 Адже Ізраїльські нащадки є Моїми слугами. Вони Мої слуги, яких Я вивів з єгипетської землі. Я Господь, ваш Бог.
Rok sabatowy
1 I przemówił Pan do Mojżesza na górze Synaj tymi słowy:
2 Mów do synów izraelskich i powiedz im tak: Gdy wejdziecie do ziemi, którą Ja wam daję, to ziemia ta będzie obchodzić sabat dla Pana:
3 Przez sześć lat będziesz obsiewał swoje pole i przez sześć lat będziesz obcinał swoją winnicę, i będziesz zbierał jej plon.
4 Lecz w roku siódmym będzie mieć ziemia sabat całkowity, odpoczynek, sabat dla Pana. Nie będziesz obsiewał swego pola ani obcinał swojej winnicy.
5 Nie będziesz zbierał żniwa z tego, co samo wyrosło po żniwie twoim, i nie będziesz zrywał winogron z nie obciętych pędów. Ziemia mieć będzie rok odpoczynku.
6 To, co ziemia wyda w czasie swego odpoczynku, będzie dla was pożywieniem — dla ciebie i dla twego sługi, i dla twojej służebnicy, i dla twego najemnika, i dla tych, którzy u ciebie mieszkają,
7 Dla twojego bydła i dla zwierząt, które są na twojej ziemi będzie pożywieniem cały jej plon.
8 Naliczysz sobie siedem lat sabatowych, siedem razy po siedem lat. Czas tych siedmiu lat sabatowych obejmować będzie czterdzieści dziewięć lat.
9 W dziesiątym dniu siódmego miesiąca każesz zadąć w róg. W dniu pojednania każecie dąć w rogi po całej waszej ziemi.
Rok jubileuszowy
10 Poświęcicie pięćdziesiąty rok i obwołacie w ziemi wolność dla wszystkich jej mieszkańców. Będzie to dla was rok jubileuszowy. Wrócicie każdy do dawnej swojej własności i wrócicie każdy do swojej rodziny.
11 Rokiem jubileuszowym będzie dla was ten pięćdziesiąty rok. Nie będziecie obsiewać i nie będziecie żąć tego, co w ciągu niego samo wyrosło, i nie będziecie zbierać winogron z nie obciętych w ciągu niego pędów,
12 Gdyż jest to rok jubileuszowy. Będzie on dla was święty; lecz wprost z pola będziecie jedli jego plon.
13 W tym roku jubileuszowym wrócicie każdy do swojej własności.
14 A kiedy będziecie sprzedawać coś swemu bliźniemu lub coś kupować od swego bliźniego, niechaj nikt nie oszukuje swego brata.
15 Według liczby lat, które upłynęły od roku jubileuszowego, będziesz kupował od swego bliźniego, on zaś sprzeda tobie według liczby lat, przez które korzystał z plonów.
16 Im więcej będzie lat, tym wyższa będzie cena tego kupna, a im mniej będzie lat, tym niższa będzie cena tego kupna, gdyż on ci sprzedaje ilość rocznych plonów.
17 A nie będziecie oszukiwać jeden drugiego, lecz będziecie się bać swego Boga, gdyż Ja, Pan, jestem Bogiem waszym.
18 Wykonujcie moje ustawy i przestrzegajcie moich praw, i wypełniajcie je, a będziecie mieszkać na ziemi bezpiecznie.
19 A ziemia wyda swój plon, będziecie jedli do syta i mieszkać będziecie na niej bezpiecznie.
20 A jeślibyście pomyśleli: Co będziemy jedli w siódmym roku, skoro nie będziemy siali i nie będziemy zbierali naszego plonu?
21 To Ja ześlę takie błogosławieństwo moje dla was w szóstym roku, iż wyda plon na trzy lata.
22 Będziecie siali w ósmym roku, ale będziecie jedli jeszcze z plonu zeszłorocznego aż do roku dziewiątego; dopóki nie będzie nowego plonu, będziecie jedli stary.
23 Ziemi nie będzie się sprzedawać na zawsze, gdyż ziemia należy do mnie, a wy jesteście u mnie przybyszami i mieszkańcami.
24 W całym kraju, który jest w waszym posiadaniu, ustanowicie dla ziemi prawo wykupu:
25 Gdy zubożeje twój brat i sprzeda coś ze swojej posiadłości, wtedy wystąpi jako wykupiciel jego najbliższy krewny i wykupi to, co sprzedał jego brat.
26 A jeśli kto nie będzie miał wykupiciela, lecz potem stać go będzie i znajdzie dosyć na swój wykup,
27 To odliczy lata od swojej sprzedaży i zwróci resztę temu, komu sprzedał, i powróci do swojej posiadłości.
28 Jeżeli jednak nie znajdzie dosyć, aby mógł zwrócić to, co sprzedał, pozostanie w ręku nabywcy aż do roku jubileuszowego. Ale w roku jubileuszowym zostanie zwolniona i on wróci do swojej posiadłości.
29 Jeżeli kto sprzeda dom mieszkalny w mieście otoczonym murem, to będzie miał prawo wykupu do końca roku jego sprzedaży; jego prawo wykupu jest ograniczone.
30 A jeżeli nie zostanie wykupiony do końca pełnego roku, wtedy dom w mieście otoczonym murem pozostanie na zawsze u jego nabywcy i jego potomstwa. Nie będzie zwolniony w roku jubileuszowym.
31 Domy po wsiach, które nie są otoczone wokoło murem, będą uważane za równe z polem uprawnym. Będą one podlegały prawu wykupu i w roku jubileuszowym staną się wolne.
32 Co do miast Lewitów i domów w miastach przez nich posiadanych, to Lewitom przysługuje prawo wykupu każdego czasu.
33 A jeżeli kto z Lewitów nie skorzysta z prawa wykupu, wówczas sprzedany dom w mieście, które do nich należy, zostanie zwolniony w roku jubileuszowym, gdyż domy miast Lewitów są ich posiadłością pośród synów izraelskich.
34 Również pole przynależne do ich miast nie będzie sprzedawane, gdyż jest ono ich posiadłością wieczystą.
35 Jeżeli zubożeje twój brat i podupadnie, to ty go wspomożesz na równi z obcym przybyszem czy tubylcem, aby mógł żyć obok ciebie.
36 Nie bierz od niego odsetek ani lichwy, a bój się swojego Boga, aby twój brat mógł żyć obok ciebie.
37 Nie dasz mu swoich pieniędzy na odsetki, a swojej żywności mu nie dasz, aby więcej odebrać.
38 Jam jest Pan, Bóg twój, który was wyprowadziłem z ziemi egipskiej, aby wam dać ziemię kanaanejską i być waszym Bogiem.
39 Jeżeli zubożeje przy tobie twój brat i sprzeda się tobie, nie będziesz go obarczał pracą niewolnika.
40 Będzie u ciebie jak najemnik, jak osiedleniec. Będzie służył u ciebie do roku jubileuszowego.
41 Wtedy wyjdzie od ciebie jako wolny, on i jego synowie z nim, i wróci do rodziny swojej i do posiadłości ojców swoich wróci.
42 Gdyż są oni moimi sługami, których wyprowadziłem z ziemi egipskiej. Nie będą sprzedawani jako niewolnicy.
43 Nie będziesz się z nim obchodził surowo, ale będziesz się bał swego Boga.
44 Co do twojego niewolnika i twojej niewolnicy, których chciałbyś mieć, to niewolników i niewolnice kupujcie od narodów, które są wokoło was.
45 Również spośród synów osiedleńców mieszkających z wami kupujcie ich i spośród ich potomków, którzy są z wami, których zrodzili w waszej ziemi. Oni mogą być waszą własnością.
46 Będziecie ich przekazywać po sobie na dziedziczną własność synom swoim na zawsze. Jako niewolników mieć ich będziecie. Lecz z waszymi braćmi, synami izraelskimi, nie będziecie obchodzić się surowo.
47 A jeżeli wzbogaci się przy tobie obcy przybysz i osiedleniec, a twój brat przy nim zubożeje i sprzeda się przybyszowi osiadłemu przy tobie albo potomkowi rodziny przybysza,
48 To po sprzedaniu się ma on prawo wykupu. Jeden z jego braci wykupi go:
49 Albo jego stryj, albo syn jego stryja wykupi go, albo ktokolwiek z jego bliskiej rodziny go wykupi, albo jeżeli go stać na to, sam się wykupi.
50 Ze swoim nabywcą rozliczy się od roku, w którym mu się sprzedał aż do roku jubileuszowego, a pieniądze, za które się sprzedał, zostaną obliczone według liczby lat; jako dni najemnika będzie mu się je zaliczać.
51 Jeżeli pozostaje jeszcze wiele lat, to według ich liczby niech zwróci swój wykup z pieniędzy, za które został kupiony.
52 A jeżeli pozostaje niewiele lat do roku jubileuszowego, niech mu się je zaliczy. Według liczby tych lat niech zwróci swój wykup.
53 Będzie u niego jako najemnik z roku na rok. Nie będzie się z nim surowo obchodził na twoich oczach.
54 Ale jeżeli nie zostanie wykupiony według tych sposobów, to w roku jubileuszowym wyjdzie wolny ze swymi synami,
55 Gdyż moimi sługami są synowie izraelscy. Moimi sługami są ci, których Ja wyprowadziłem z ziemi egipskiej. Ja, Pan, jestem Bogiem waszym.