Навуходоносор бачить сон про дерево
1 Я, Навуходоносор, був спокійний у моєму домі і щасливий у своєму палаці,
2 але мені приснився сон, який мене налякав, а думки на моєму ложі та видіння, які я побачив, занепокоїли мене.
3 Тому я наказав привести до мене всіх вавилонських мудреців, аби вони пояснили мені значення сну.
4 Коли прийшли заклиначі, чаклуни, халдеї-астрологи й ворожбити, я розповів їм сон, але ніхто не міг пояснити його значення.
5 Нарешті ввійшов до мене Даниїл, на ім’я Валтасар, за ім’ям мого бога, але в якому Дух Святого Бога, – я розповів йому сон.
6 Валтасаре, начальнику ворожбитів, – сказав я , – про тебе я знаю, що в тобі Дух Святого Бога і жодна таємниця для тебе не є складною, – тож вислухай, що мені наснилося, і розтлумач його значення!
7 Так ось яке видіння я бачив на моєму ложі: Ось посеред землі стоїть дуже високе дерево.
8 Виросло це дерево і зміцніло, а його вершина сягала аж до небес, так що його було видно з усіх країв землі.
9 Розкішною була його крона, і рясними були на ньому плоди, якими живилися усі. В його тіні відпочивали польові звірі, а на його галузках гніздилися небесні птахи, – так що від нього годувалося все живе.
10 Далі я побачив у своєму видінні на моєму ложі, як аж ось зійшов з небес Святий Вартовий,
11 і голосно заволав, говорячи: Зрубайте це дерево й повідрубуйте його галузки, – обтрусіть його листя і розкидайте його плоди! Нехай повтікають з-під нього звірі, а з його галуззя – птахи!
12 Але його пень і його коріння залиште в землі серед зеленого поля закованими в залізних і мідних кайданах. Там він (пень ) нехай зрошується небесною росою, а його їжею буде трава землі з польовими звірами.
13 Його людське серце переміниться, і буде дане йому серце звіряче, аж поки не мине над ним сім часів.
14 Це рішення Небесних Вартових, – вирок Святих для того, щоб пізнали всі, що живуть на землі : Над людським царством владарює Всевишній, і дає його кому захоче, – Він може над ним поставити найприниженішого серед людей…
15 Отакий сон приснився мені, цареві Навуходоносорові, а ти, Валтасаре, розтлумач його. Адже всі мудреці мого царства не змогли розтлумачити його, – а ти можеш, бо в тобі Дух Святого Бога.
Даниїл розповідає значення сну цареві
16 Тоді Даниїл, на ім’я Валтасар, якийсь час був приголомшений почутим , і його численні думки бентежили його. Цар, порушивши мовчання, сказав Валтасарові: Нехай тебе не бентежать ні сон, ні його значення. Відповідаючи, Валтасар сказав: Володарю мій, нехай би цей сон та твоїм ненависникам, – і твоїм ворогам – його значення.
17 Отже, ти бачив дерево, що виросло і стало великим та сильним, вершина якого сягала небес, – так що його було видно по всій землі, –
18 його розкішна крона і рясні плоди були їжею для всіх, у його тіні відпочивали польові звірі, а на його галузках гніздилися небесні птахи.
19 Це – ти, царю! Адже ти, й справді , став великим і потужним, а твоя велич піднялась і досягла небес, – а твоє владарювання – до країв землі.
20 Ти, царю, бачив і Святого Вартового, Котрий зійшов з небес і сказав: Зрубайте дерево і знищіть його, але пень і коріння його залиште в землі серед зеленого поля, закованими в залізні та мідні кайдани, – й нехай він (пень ) зрошується небесною росою, а його їжею буде лугова трава разом з польовими звірами, поки не мине сім часів…
21 І ось царю, тлумачення і вирок Всевишнього щодо мого володаря, царя, такий:
22 Тебе відлучать від людей, – ти будеш мешкати з польовими звірами і, як вола, тебе годуватимуть травою, а ночами зрошуватимешся небесною росою. Так триватиме з тобою сім років, аж доки не зрозумієш, що владарює над людським царством Всевишній, і дає його тому, кому захоче.
23 Оскільки ж було наказано залишити пень з корінням дерева, то це означає , що твоє царство залишиться за тобою, поки не визнаєш небесної влади.
24 Тому, царю, нехай тобі буде до вподоби моя порада: Спокутуй твої гріхи справедливістю й провини твої милосердям до бідних, – можливо таким чином продовжиться твій добробут.
Виконання сну Навоходоносора: він відлучений від людей і живе серед звірів
25 Усе це сталося з царем Навуходоносором.
26 Через дванадцять місяців, проходжуючись по царському палацу у Вавилоні,
27 цар зі захопленням вигукнув: Хіба ж не величний цей Вавилон, який я побудував силою своєї влади, як царський Дім, на честь моєї величі?!‥
28 Ще цар не закінчив говорити, як з неба пролунав голос: До тебе говорять, царю Навуходоносоре! Царство твоє відійшло від тебе!
29 Тебе відлучать від людей, і ти житимеш з польовими звірами, – годуватимуть тебе травою, наче вола. Так триватиме з тобою сім років, аж доки не зрозумієш, що Всевишній владарює над людським царством, і дає його тому, кому хоче!
30 Тієї ж години сповнилося сказане щодо Навуходоносора, Він був відлучений від людей, і їв траву, наче віл, а його тіло ночами зрошувалось небесною росою, – аж поки волосся не стало великим, як пір’я в орла, а його нігті, – як кігті у птахів…
Навуходоносор прославляє Бога
31 Коли ж минули ті дні, я, Навуходоносор, звів свої очі до небес! Мій розум повернувся до мене, і я поблагословив Всевишнього, – прославив і звеличив Того, Котрий живе вічно, а Його влада є постійною владою, як і Його царство – з роду в рід.
32 Всі мешканці землі, порівняно з Ним, – ніщо. Він чинить за Своєю волею, як з Небесними силами , так і з тими, що живуть на землі. Немає нікого, хто міг би стримати Його руку і спитати Його: Що Ти робиш?
33 Коли мій розум повернувся до мене, то я повернувся до слави мого царства, – повернулись також моє достоїнство і мій зовнішній вигляд. Мене визнали мої радники і мої вельможі. Я знову очолив моє царство, і моя могутність зросла ще більше.
34 І тепер я, Навуходоносор, віддаю хвалу, величаю і прославляю Небесного Царя, тому що всі Його вчинки праведні, а Його стежки справедливі, – Він має силу впокорювати всіх зарозумілих!
Sen Nebukadnesara o drzewie
1 Ja, Nebukadnesar, żyłem spokojnie w moim domu i szczęśliwie w moim pałacu.
2 Miałem sen, który mnie przestraszył, a myśli, które miałem na moim łożu, i to, co mi się przywidziało, zaniepokoiło mnie.
3 Wyszedł ode mnie rozkaz, aby przyprowadzono przede mnie wszystkich mędrców babilońskich, aby mi podali wykład snu.
4 I przyszli wróżbici, czarownicy, Chaldejczycy i astrologowie, i opowiedziałem im sen; lecz nie podali mi jego wykładu.
5 W końcu przyszedł do mnie Daniel, który ma na imię Baltazar według imienia mojego boga, w którym jest duch świętych bogów; jemu opowiedziałem sen
6 Baltazarze, przełożony wróżbitów! Wiem, że duch świętych bogów jest w tobie i że żadna tajemnica nie jest dla ciebie trudna. Posłuchaj mojego widzenia sennego, które miałem i podaj mi jego wykład.
7 A oto co widziałem na moim łożu:
Widziałem, a oto w środku ziemi było drzewo,
a jego wysokość byłą duża.
8 Drzewo to rosło i było potężne;
jego wysokość sięgała nieba,
a było widoczne aż po krańce całej ziemi.
9 Liść jego był piękny, owoc jego obfity
i był na nim pokarm dla wszystkich.
Zwierzęta polne szukały pod nim cienia,
a w jego gałęziach gnieździło się ptactwo niebieskie
i żywiło się z niego wszelkie ciało.
10 A oto co jeszcze oglądałem w widzeniach na swoim łożu,
Oto anioł święty zstępował z niebios.
11 Wołał donośnym głosem i tak rzekł:
Zetnijcie to drzewo i obetnijcie jego gałęzie,
zerwijcie jego liść i rozrzućcie jego owoc:
niech się rozbiegną spod niego zwierzęta
i ptactwo z jego gałęzi.
12 Lecz jego pień korzenny pozostawcie w ziemi,
w obręczy żelaznej i miedzianej na niwie zielonej;
niech rosa niebieska go zrasza
i niech ma udział ze zwierzętami polnymi w ziołach ziemi!
13 Jego ludzkie serce niech się odmieni,
niech mu będzie dane serce zwierzęce!
I niech przejdzie nad nim siedem wieków!
14 Na rozstrzygnięciu stróżów opiera się ten wyrok,
a sprawa jest postanowiona przez świętych,
a to w tym celu, aby żyjący poznali, że Najwyższy ma moc nad królestwem ludzkim; daje je, komu chce, może nad nim ustanowić najuniżeńszego z ludzi.
15 Oto sen, który widziałem ja, król Nebukadnesar, a ty, Baltazarze, wyłóż mi go, gdyż żaden z mędrców mojego królestwa nie mógł mi oznajmić jego wykładu, ale ty możesz, gdyż duch świętych bogów jest w tobie.
Daniel wyjaśnia sen o drzewie
16 Wtedy Daniel, zwany Baltazarem, przez krótki czas był osłupiały i przerażony w swoich myślach. Król zaś odezwał się i rzekł: Baltazarze, sen i wykład niech cię nie trwożą! Baltazar odpowiedział i rzekł: Panie mój! Ten sen dotyczy twoich nieprzyjaciół, a jego wykład twoich przeciwników.
17 Drzewo, które widziałeś, które rosło i było potężne, którego wysokość sięgała nieba, a było widoczne na całej ziemi,
18 Którego liście były piękne, a owoc obfity, i które miało pokarm dla wszystkich, pod którym mieszkały zwierzęta polne, a w jego gałęziach gnieździły się ptaki niebieskie —
19 To jesteś ty, królu: rosłeś i stałeś się potężny, twoja wielkość urosła i sięga nieba, twoja władza rozciąga się aż po krańce ziemi.
20 A to, że król widział anioła, świętego, zstępującego z nieba i mówiącego: Zetnijcie to drzewo i zniszczcie je, lecz jego pień korzenny pozostawcie w ziemi, w obręczy żelaznej i miedzianej, na niwie zielonej, aby rosa niebieska go zraszała i by miał udział ze zwierzętami polnymi, aż przejdzie nad nim siedem wieków!
21 Taki jest wykład, królu, i takie jest rozstrzygnięcie Najwyższego o królu, moim panu:
22 Wypędzą cię spośród ludzi, mieszkać będziesz ze zwierzętami polnymi i jak bydło trawą karmić cię będą; będzie cię zraszać rosa niebieska, siedem wieków przejdzie nad tobą, aż poznasz, że Najwyższy ma władzę nad królestwem ludzkim i że daje je temu, komu chce.
23 A to, że polecono pozostawić pień korzenny drzewa, znaczy: Królestwo twoje będzie ci zachowane, gdy poznasz, że władza należy do niebios.
24 Dlatego, królu, niech ci się spodoba moja rada: Zmaż swoje grzechy sprawiedliwością, a swoje winy miłosierdziem nad ubogimi, może wtedy twoje szczęście będzie trwałe!
25 To wszystko wydarzyło się Nebukadnesarowi:
Obłęd pychy i upokorzenie Nebukadnesara
26 Gdy bowiem król Nebukadnesar po upływie dwunastu miesięcy przechadzał się po pałacu królewskim w Babilonie,
27 Odezwał się król i rzekł: Czy to nie jest ów wielki Babilon, który zbudowałem na siedzibę króla dzięki potężnej mojej mocy i dla uświetnienia mojej wspaniałości?
28 Gdy słowo to było jeszcze na ustach króla, zagrzmiał głos z nieba: Oznajmia ci się, królu Nebukadnesarze, że władza królewska zostaje ci odjęta.
29 Będziesz wypędzony spośród ludzi, będziesz mieszkał ze zwierzętami polnymi, trawą jak bydło będą cię karmić i siedem wieków przejdzie nad tobą, aż poznasz, że Najwyższy ma władzę nad królestwem ludzkim i że je daje temu, komu chce.
30 W tej chwili spełniło się słowo na Nebukadnesarze: Wypędzony został spośród ludzi i jadał trawę jak bydło, a rosa niebieska zraszała jego ciało, aż jego włosy urosły jak u orłów pierze, a jego paznokcie jak u ptaków pazury.
31 A po upływie dni ja, Nebukadnesar, podniosłem oczy ku niebu; a gdy znowu rozum mi powrócił, wtedy błogosławiłem Najwyższego, a Żyjącego wiecznie chwaliłem i wysławiałem, gdyż jego władza jest władzą wieczną, a jego królestwo z pokolenia w pokolenie.
32 A wszyscy mieszkańcy ziemi uważani są za nic, według swojej woli postępuje z wojskiem niebieskim i z mieszkańcami ziemi. Nie ma takiego, kto by powstrzymał jego rękę i powiedział mu: Co czynisz?
33 W tym właśnie czasie powrócił mi rozum i dostojność i powróciła mi moja okazałość na chwałę mojego królestwa; moi doradcy i moi dostojnicy szukali mnie i znowu przywrócono mnie do godności królewskiej i dano mi jeszcze większą władzę.
34 Teraz ja, Nebukadnesar, chwalę, wywyższam i wysławiam Króla Niebios, gdyż wszystkie jego dzieła są prawdą i jego ścieżki są sprawiedliwością. Tych zaś, którzy pysznie postępują, może poniżyć.