1 Не заздри злим людям і не прагни їхнього товариства,
2 адже в їхніх серцях злочинні задуми, і їхні уста говорять лише про лихе.
3 Дім будується мудрістю і зміцнюється розумом.
4 Завдяки розсудливості наповнюються комори усяким цінним і приємним добром.
5 Мудра людина потужніша за сильну, – людина освічена постійно зростає в силі.
6 Тому провадь війну при наявності мудрого керівництва, бо перемога за належною кількістю радників.
7 Для нерозумного мудрість надто висока (недосяжна ), тому при брамі своїх уст він не відкриває.
8 Хто має намір чинити зло, того називають зловмисником.
9 Нерозумні наміри – гріх, а кепкування (глузування ) – огида для людей.
10 Якщо в день недолі ти виявився слабким, то твоя сила незначна.
11 Рятуй тих, кому загрожує смерть! Невже відмовишся від приречених на страту?
12 Невже скажеш: Цього ми не знали? Адже, хіба Той, Хто випробовує серця не знає? Той, Хто охороняє тебе, знає про все . Він відплачує кожній людині за її вчинками.
13 Сину мій, їж мед, бо він добрий, – щільниковий мед особливо солодкий і корисний для горла твого.
14 Саме таким є пізнання мудрості для твоєї душі. Якщо ти її (мудрість ) знайшов, то в тебе є майбутнє, і надія твоя не втрачена.
15 А ти, нечестивий зловмиснику, не зазіхай на житло праведного, не спустошуй місця його проживання.
16 Адже праведний сім разів упаде і встане, а нечестиві спіткнуться в час нещастя.
17 Проте, якщо твій ворог упаде, не радій цьому, – нехай не тішиться твоє серце, коли він спіткнеться.
18 Тому що бачить Господь, і Йомуце не сподобається, – Він відверне від нього Свій гнів.
19 Не обурюйся на лиходіїв, і не заздри нечестивим,
20 тому що в злочинця немає майбутнього, – світильник нечестивих погасне!
21 Сину мій, шануй Господа і царя, а з бунтівниками не спілкуйся,
22 бо зненацька прийде від них лихо, – погибель від їх обох хто передбачить?
Додаткові слова мудреців
23 Ось що походить від мудрих: Не годиться упереджено ставитись до особи на суді.
24 Хто каже винуватому: Ти невинуватий! – того проклинатимуть люди і зненавидять цілі народи,
25 а тих, хто відкриває провину, будуть поважати, і на них зійде благословення добра.
26 Пряма відповідь – як поцілунок в уста.
27 Приведи в порядок свої справи зовні, закінчи їх на полі, а вже тоді облаштовуй свій дім.
28 Не оскаржуй безпідставно свого ближнього і не привчайся фальшиво свідчити.
29 Не говори: Як він учинив зі мною, так і я вчиню з ним, – відплачу йому за його вчинками.
30 Йшов я вздовж поля лінивої людини та біля виноградника людини недоумкуватої, –
31 і от усе позаростало бур’янами, поверхня землі вкрилася будяками, а кам’яна огорожа розвалилася.
32 Оглянувши, я взяв це до уваги, – з побаченого я зробив висновок:
33 Трохи поспиш, трохи подрімаєш, трохи, склавши руки, полежиш, –
34 і прийде, як волоцюга, твоя убогість, і твої злидні, наче озброєний чоловік.
19
1 Nie zazdrość złym ludziom
ani nie pragnij przebywać z nimi,
2 bo o przemocy myśli ich serce,
ich usta mówią o nieszczęściu.
20
3 Mądrością dom się buduje,
rozumem się go umacnia.
4 Dzięki wiedzy pokoje się napełnią
wszelkimi cennymi i miłymi dobrami.
21
5 Człowiek mądry jest mocny,
rozumny umacnia swoją potęgę.
6 Dzięki dobremu przewodnictwu poprowadzisz wojnę,
dzięki wielu doradcom odniesiesz zwycięstwo.
22
7 Dla głupca mądrość jest zbyt wysoko,
nie otworzy on ust w bramie.
23
8 Kto myśli tylko o tym, jak czynić zło,
zostanie nazwany mistrzem przebiegłości.
9 Zamysłem głupoty jest grzech,
szyderca budzi odrazę u ludzi.
24
10 Jeżeli słabniesz w dniu nieszczęścia,
to niewielka jest twoja siła.
25
11 Ratuj skazanych na śmierć,
jeśli możesz, zatrzymaj tych,
którzy potykają się, idąc na miejsce kaźni.
12 Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym!
Czy Ten, kto bada serca, nie dostrzeże?
Czy Ten, kto czuwa nad twoją duszą, nie wie?
Odpłaci On człowiekowi za wszystkie jego czyny.
26
13 Mój synu, jedz miód, bo jest dobry,
lejący się miód jest słodki dla podniebienia.
14 Taka jest, musisz wiedzieć, mądrość dla twojej duszy.
Jeśli ją znajdziesz,
będziesz miał przyszłość,
a twoja nadzieja nie zginie.
27
15 Nie zastawiaj pułapki w miejscu przebywania sprawiedliwego,
nie niszcz miejsca, w którym odpoczywa,
16 bo sprawiedliwy upadnie siedem razy i powstanie,
niegodziwych zaś powali nieszczęście.
28
17 Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upada,
niech się nie raduje twoje serce, gdy on się potyka,
18 by Pan tego nie dostrzegł i nie uznał za złe,
i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
29
19 Nie złość się na złoczyńców,
nie zazdrość niegodziwym,
20 bo zły nie ma przyszłości,
lampa niegodziwych zgaśnie.
30
21 Mój synu, bój się Pana i króla,
nie zadawaj się z tymi, którzy są niestali,
22 bo nagle dosięgnie ich nieszczęście
– a któż zna zniszczenie, które przyjdzie od nich obydwu?
23 Także te przysłowia pochodzą od mędrców.
Nie jest dobrze być stronniczym w sądzie.
24 Tego, kto mówi do niegodziwego: Jesteś sprawiedliwy,
ludy przeklną, potępią narody.
25 Tym, którzy karzą, będzie się dobrze powodzić,
spłynie na nich błogosławieństwo.
26 Całuje w usta ten,
kto szczerze odpowiada.
27 Przygotuj swoją pracę na zewnątrz,
zorganizuj ją na swoim polu,
a potem buduj swój dom.
28 Nie zeznawaj bez powodu przeciwko bliźniemu
– czy chcesz zwodzić swoimi ustami?
29 Nie mów: Jak on mi uczynił, tak i ja mu uczynię,
każdemu oddam według jego czynów.
30 Przechodziłem obok pola człowieka leniwego,
i obok winnicy człowieka pozbawionego rozumu.
31 I oto wszystko zarosło ostami,
jej powierzchnię pokryły chwasty,
a mur kamienny się rozpadł.
32 Przyglądałem się, rozważałem w swoim sercu,
patrzyłem i wyciągałem wnioski.
33 Trochę snu, trochę drzemki,
trochę odpoczynku z założonymi rękami,
34 a bieda przyjdzie jak włóczęga,
nędza – jak człowiek uzbrojony.