Ізраїль має дотримуватися Божих настанов і законів
1 А тепер, Ізраїлю, послухай постанови та закони, які я навчаю вас виконувати, щоб ви жили, увійшли, й заволоділи краєм, який Господь, Бог ваших батьків, дає вам.
2 Не додавайте нічого до того, що я вам заповідаю, і нічого не віднімайте від нього, дотримуючись Заповідей Господа, вашого Бога, які я вам переповідаю.
3 На власні очі ви бачили все, що Господь учинив із Баал-Пеором, як Господь, твій Бог, знищив з-поміж вас кожну людину, котра пішла услід за Баал-Пеором.
4 Ви ж усі, котрі трималися Господа, вашого Бога, сьогодні живі.
5 Запам’ятайте, що я навчав вас постанов та законів так, як Господь, мій Бог, звелів мені, аби ви так чинили на землі, до якої ви йдете, щоб заволодіти нею.
6 Дотримуйтесь і виконуйте їх , бо це ваша мудрість і ваша розсудливість в очах народів, які, почувши про всі ці постанови, скажуть: Дійсно, цей народ великий. Це мудрий і розважливий народ!
7 Адже який ще великий народ має таких близьких богів, як близький до нас Господь, наш Бог, в усьому, в чому ми б Його не покликали?
8 І який великий народ має такі справедливі постанови та закони, як увесь той Закон, що я даю вам сьогодні?
9 Тільки стережись і пильнуй свою душу, аби ти не забув того, що бачили твої очі. Нехай вони не відходять від твого серця в усі дні твого життя. Переповідай своїм синам та синам своїх синів
10 про той день, коли ти стояв на Хориві перед Господом, твоїм Богом, і коли Господь сказав мені: Збери до Мене народ, і нехай послухають Моїх слів, щоби вони навчилися боятися Мене протягом усіх днів свого життя на землі, і щоб навчали цьому своїх нащадків.
11 Ви підійшли й стали під горою, в той час як гора палала вогнем аж до самого неба в темряві, хмарах і мороці.
12 Господь промовляв до вас з-посеред вогню; звук слів ви чули, проте жодної постаті не бачили, а був лише голос.
13 Він оголосив вам Свій Заповіт, який наказав вам виконувати – Десятислів’я, яке написав на двох кам’яних таблицях .
14 Мені ж Господь тоді наказав навчати вас постанов та законів, аби ви їх виконували на землі, до якої йдете, щоб заволодіти нею.
Застереження від ідолослужіння
15 Стережіть добре свої душі, хоч тоді, коли Господь промовляв до вас на Хориві з-посеред вогню, ви не бачили жодної постаті.
16 Щоб ви не зіпсувалися і не робили собі різьбленої подоби, чи то в образі чоловіка, чи то жінки,
17 чи в образі будь-якої тварини, що є на землі, або подоби будь-якого крилатого птаха, що літає в небі,
18 чи може в образі будь-якого плазуючого по землі, або в зображенні будь-якої риби, що у воді нижче землі.
19 І щоб, звівши свої очі до небес й побачивши сонце, місяць, зорі, тобто всю ту небесну армаду, ви не дозволили себе звабити і не почали поклонятись їм та служити їм, оскільки Господь, ваш Бог, призначив їх на служіння для всіх народів, що під усім небом.
20 Адже вас Господь узяв і вихопив вас із залізної печі, з Єгипту, аби ви стали для Нього власним народом, як є сьогодні.
21 На мене ж Господь розгнівався через ваші слова і присягнувся, що я не перейду через Йордан і не ввійду в чудовий край, який Господь, ваш Бог, дає вам у власність.
22 Отже, я помру у цій землі й не перейду через Йордан; ви ж перейдете його та заволодієте тією доброю землею.
23 Тому стережіться, щоб ви не забули Заповіту Господа, вашого Бога, який Він уклав з вами, і не зробіть собі жодної різьбленої подоби, як наказав вам Господь, ваш Бог.
24 Адже Господь, ваш Бог, є нищівним вогнем. Він – ревнивий Бог.
25 Коли ж ви народите дітей та онуків, і обживетесь на тій землі, але почнете грішити, виготовляючи собі різьблену подобу якогось створіння, що є злом в очах Господа, вашого Бога, доводячи Його до гніву, –
26 то я беру сьогодні за свідків проти вас небо й землю, що ви неодмінно повністю пропадете з землі, до якої переправляєтесь через Йордан, аби заволодіти нею. Не довго ви на ній проживете, і, безумовно, будете знищені.
27 Господь розпорошить вас поміж людьми, і ви залишитесь лише невеличкою горсткою поміж народами, до яких Господь вас запровадить.
28 Там ви служитимете богам, які будуть витвором людських рук з дерева й каміння, які не бачать, не чують, не їдять й не відчувають запаху.
29 І коли ви будете шукати там Господа, свого Бога, ви Його знайдете, якщо будете шукати Його від усього свого серця і від усієї своєї душі.
30 Коли ж опинитесь в недолі і все це лихо спіткає вас наприкінці днів, то ви навернетесь до Господа, свого Бога, і почуєте Його голос.
31 Адже Господь, ваш Бог, є милосердним Богом. Він не залишить вас і не погубить вас. Він не забуде Заповіту з вашими батьками, у якому присягнувся їм.
Немає іншого Бога крім Нього
32 Запитай про давні часи, які були задовго до тебе – від дня, коли Бог створив на землі людину, від краю небес до іншого краю небес, чи траплялось щось настільки велике, або чути було про щось подібне?
33 Хіба чув будь-коли якийсь народ голос Бога, Котрий промовляв би з-посеред вогню, як чув ти і залишився живим?
34 Або, чи пробував якийсь бог піти й узяти собі народ з-посеред інших народів, завдяки досвідам і карам, через ознаки, чудеса і війну, потужною рукою й простягнутим раменом , допускаючи великі й страшні явища, як усе це на ваших очах учинив для вас Господь, ваш Бог, у Єгипті?
35 Вам усе це було явлено, аби ви пізнали, що Господь є Богом і немає іншого крім Нього.
36 Він дав тобі можливість почути Його голос з небес, щоб тебе навчити, а на землі Він показав тобі Свій великий вогонь, і ти чув Його слова з-посеред вогню.
37 Оскільки Він любив твоїх батьків, то обрав їхніх нащадків після них і особисто, потужною силою вивів тебе з Єгипту,
38 щоби прогнати з-перед тебе більші й сильніші від тебе народи, а тебе запровадити в їхній край і дати у твоє володіння їхню землю, як це є сьогодні.
39 Тож нині усвідом й візьми до свого серця, що Господь є Богом на небі вгорі й на землі внизу, – й іншого немає.
40 Дотримуйтесь Його постанов та Його Заповідей, які я вам сьогодні переповідаю, аби було добре вам і вашим нащадкам після вас, і щоб ви довго жили на землі, яку Господь, ваш Бог, дає вам назавжди…
Міста--сховища
41 Після цього Мойсей виділив три міста за Йорданом, на сході,
42 аби туди міг утекти вбивця, який убив свого ближнього ненароком, не ворогувавши з ним ніколи раніше. В одному з таких міст він міг сховатись і жити.
43 Для нащадків Рувима таким був Бецер, на рівнині в пустелі, для синів Ґада – Рамот у Гілеаді, для нащадків Манассії – Ґолан у Башані.
Свідчення, постанови та закони, які Мойсей проголосив Ізраїльським нащадкам
44 А ось закон, який Мойсей виклав перед Ізраїльтянами.
45 Це свідчення, постанови та закони, які Мойсей проголосив Ізраїльським нащадкам після їхнього виходу з Єгипту
46 за Йорданом, у долині, навпроти Бет-Пеора, в краю аморейського царя Сіхона, який мешкав у Хешбоні, і якого розбили Мойсей з Ізраїльтянами, коли вони вийшли з Єгипту.
47 Вони заволоділи його землею, як і землею башанського царя Оґа, та двох аморейських царів, які мешкали за Йорданом, на сході,
48 від Ароера, що на березі потоку Арнон, аж до гори Сіону, тобто Хермону,
49 а також усією долиною за Йорданом на сході, аж до моря рівнини , біля схилів Пісґи.
Wezwanie do zachowywania przykazań
1 A teraz posłuchaj, Izraelu, ustaw i nakazów, których was uczę wypełniać, abyście żyli, przyszli i wzięli w posiadanie ziemię, którą Pan, Bóg waszych ojców, wam daje. 2 Nie będziecie nic dodawać do tego, co wam przykazałem, nie będziecie z tego nic ujmować, przestrzegając przykazań Pana, waszego Boga, które ja wam dziś daję. 3 Widzieliście na własne oczy, co uczynił Pan w Baal-Peor, jak wytępił Pan, twój Bóg, spośród ciebie każdego człowieka, który poszedł za Baal-Peorem. 4 A wy, którzyście przylgnęli do Pana, waszego Boga, wszyscy żyjecie do dziś. 5 Spójrz! Nauczyłem was ustaw i nakazów, jak polecił mi Pan, mój Bóg, abyście tak postępowali w ziemi, do której wchodzicie, aby wziąć ją w posiadanie. 6 Przestrzegajcie ich i wypełniajcie je, ponieważ są one waszą mądrością i roztropnością w oczach narodów, które słysząc o tych wszystkich ustawach, powiedzą: Istotnie, ludem mądrym i roztropnym jest ten wielki naród. 7 Bo który wielki naród ma bogów tak blisko, jak blisko jest Pan, nasz Bóg, ilekroć Go wzywamy? 8 I który wielki naród ma ustawy i nakazy tak sprawiedliwe, jak całe to Prawo, które ja daję wam dzisiaj? 9 Tylko strzeż się i bardzo pilnuj, abyś nie zapomniał tych rzeczy, które widziały twoje oczy, i by nie uszły z twego serca aż do ostatnich dni twego życia. Opowiadaj o nich swoim synom i wnukom. 10 O dniu, w którym stałeś przed Panem, twoim Bogiem, na Horebie, gdy Pan mówił do mnie: Zgromadź Mi ten lud, a Ja oznajmię mu Moje słowa, aby nauczyli się Mnie bać przez wszystkie dni życia na ziemi i nauczali tego swoich synów. 11 Przystąpiliście więc i stanęliście pod górą, a góra płonęła ogniem aż do samego nieba, w mroku, obłoku i chmurze. 12 I Pan przemówił do was ze środka ognia. Dźwięk słów słyszeliście, ale żadnej postaci nie widzieliście, oprócz głosu. 13 Oznajmił wam swoje przymierze, które wam nakazał wykonać, dziesięć słów, które napisał na dwóch kamiennych tablicach. 14 W tym czasie Pan nakazał mi nauczać was ustaw i nakazów, abyście wypełniali je w kraju, do którego idziecie, aby go wziąć w posiadanie. 15 Strzeżcie się więc pilnie, gdyż nie widzieliście żadnej postaci w dniu, kiedy Pan przemówił do was na Horebie ze środka ognia, 16 abyście się nie sprzeniewierzyli, czyniąc sobie rzeźbioną podobiznę, przedstawiającą mężczyznę lub kobietę, 17 podobiznę jakiegokolwiek zwierzęcia, które jest na ziemi, podobiznę jakiegokolwiek ptaka, który lata pod niebem, 18 podobiznę czegokolwiek, co pełza po ziemi, podobiznę jakiejkolwiek ryby, która jest w głębinie wód. 19 Gdy podniesiesz oczy ku niebu i zobaczysz słońce, księżyc i gwiazdy, cały zastęp niebiański, obyś nie dał się zwieść i nie oddawał im pokłonu ani im służył, ponieważ Pan, twój Bóg, przydzielił je wszystkim narodom pod niebem. 20 Was zaś wziął Pan i wyprowadził z żelaznego pieca, z Egiptu, abyście byli Jego własnym ludem, jak to jest dziś. 21 Pan zaś rozgniewał się na mnie z waszego powodu i przysiągł, że nie przejdę Jordanu i nie wejdę do tej pięknej ziemi, którą Pan, twój Bóg, daje tobie w posiadanie. 22 Ja bowiem umrę na tej ziemi i nie przekroczę Jordanu, ale wy przejdziecie i weźmiecie w posiadanie tę piękną ziemię. 23 Strzeżcie się, abyście nie zapomnieli przymierza Pana, waszego Boga, które zawarł z wami, i nie sporządzali sobie żadnej rzeźbionej podobizny, jak ci nakazał Pan, twój Bóg, 24 ponieważ Pan, twój Bóg, jest ogniem pochłaniającym. On jest Bogiem zazdrosnym.
25 Gdy spłodzisz synów i wnuki, i dożyjecie starości w tym kraju, ale sprzeniewierzycie się i uczynicie sobie posągi, rzeźbioną podobiznę czegokolwiek, i będziecie czynić zło w oczach Pana, waszego Boga, drażniąc Go, 26 to – biorę dziś na świadków niebo i ziemię – oświadczam wam, że rychło znikniecie z tej ziemi, do której przeprawiacie się przez Jordan, aby ją posiąść. Nie będziecie długo w niej żyli, gdyż na pewno zostaniecie wytępieni. 27 Pan rozproszy was wśród ludów. Pozostanie was niewielu pośród narodów, do których zaprowadzi was Pan. 28 Będziecie tam służyć bogom, uczynionym rękami człowieka z drewna i z kamienia, którzy nie widzą i nie słyszą, nie jedzą i nie wąchają. 29 Wtedy będziecie szukać tam Pana, waszego Boga, i znajdziecie, jeżeli będziecie Go szukać całym swoim sercem i całą swoją duszą. 30 W twojej niedoli spotka cię to wszystko u kresu dni, wtedy powrócisz do Pana, twego Boga, i będziesz słuchał Jego głosu. 31 Gdyż Pan jest Bogiem miłosiernym. Twój Bóg nie opuści cię, nie wyniszczy i nie zapomni o przymierzu, które poprzysiągł waszym ojcom. 32 Zapytaj dawnych czasów, które były przed tobą, od dnia, w którym Bóg stworzył człowieka na ziemi, i od krańca niebios do krańca niebios, czy wydarzyła się rzecz tak wielka albo czy słyszano o czymś podobnym? 33 Czy słyszał jakiś naród głos Boga przemawiającego ze środka ognia, jak ty słyszałeś i pozostałeś przy życiu? 34 Albo czy jakiś bóg próbował przyjść i wybrać sobie naród spośród narodów przez doświadczenia, znaki, cuda i przez wojnę, mocną ręką i wyciągniętym ramieniem, w wielkiej bojaźni, jak to wszystko, co uczynił wam Pan, wasz Bóg, w Egipcie na twoich oczach? 35 Widziałeś to wszystko, abyś poznał, że Pan jest Bogiem i oprócz Niego nie ma innego. 36 Z niebios dał ci słyszeć swój głos, aby cię pouczyć, a na ziemi ukazał ci swój wielki ogień i Jego słowa usłyszałeś ze środka ognia. 37 A ponieważ umiłował twych ojców, wybrał też po nich ich potomstwo. Wyprowadził cię z Egiptu swoją wielką mocą, 38 aby przed tobą wypędzić większe i potężniejsze od ciebie narody, aby cię wprowadzić i dać ci ich ziemię w posiadanie, jak to jest dzisiaj. 39 Poznaj dzisiaj i weź sobie do serca, że Pan jest Bogiem na niebie wysoko i na ziemi nisko, i nie ma innego. 40 Przestrzegaj Jego ustaw i przykazań, które ja tobie dzisiaj daję, aby ci było dobrze i twoim synom po tobie, by zostały przedłużone twoje dni na ziemi, którą Pan, twój Bóg, daje ci na zawsze.
Miasta ucieczki
41 Wtedy wydzielił Mojżesz trzy miasta za Jordanem na wschodzie, 42 aby mógł uciec tam zabójca, który nieumyślnie zabił swego bliźniego, a nigdy nie był jego nieprzyjacielem, by mógł uciec do jednego z tych miast i ocalić życie. 43 Beser na pustyni, na pustynnej równinie – dla Rubenitów, Ramot w Gileadzie – dla Gadytów i Golan w Baszanie – dla Manassytów.
Druga mowa Mojżesza
44 A to jest prawo, które przedłożył Mojżesz Izraelitom: 45 Takie są świadectwa, ustawy i nakazy, które wygłosił Mojżesz do Izraelitów po ich wyjściu z Egiptu, 46 za Jordanem, w dolinie naprzeciw Bet-Peor, w kraju Sichona, króla Amorytów, który mieszkał w Cheszbonie, którego pokonał Mojżesz i Izraelici po wyjściu z Egiptu. 47 I wzięli w posiadanie jego ziemię i ziemię Oga, króla Baszanu, dwóch królów amoryckich, którzy mieszkali za Jordanem, na wschodzie, 48 od Aroeru, które leży na brzegu potoku Arnon, aż do góry Sirion, czyli do Hermonu. 49 I zajęli całą Arabę za Jordanem na wschodzie aż do Morza Araby u stóp Pisga.