Настанови за суботній та ювілейний роки
1 Господь промовив до Мойсея на сінайській горі і сказав:
2 Оголоси Ізраїльським нащадкам і скажи їм: Коли ви ввійдете у край, який Я даю вам, то земля відзначатиме свою суботу для Господа.
3 Шість років засіватимеш своє поле і шість років обрізуватимеш свій виноградник та збиратимеш урожай.
4 А сьомого року буде субота, відпочинок для землі, субота для Господа. Не засіватимеш свого поля і не обрізуватимеш свого виноградника.
5 Що саме по собі після останніх жнив виросте, не жатимеш і грон винограду зі свого необрізаного виноградника також не збиратимеш. Це буде рік відпочинку для землі.
6 Що вродить саме в суботу землі, вам нехай буде на їжу: тобі, твоєму слузі й твоїй служниці, твоєму наймитові та співмешканцеві, які проживають з тобою,
7 твоїй худобі та звірам, що на твоїй землі. Весь її урожай буде на їжу.
8 Відлічиш собі сім таких тижнів-років – сім разів по сім років. Період таких семи тижнів-років становитиме в тебе сорок дев’ять років.
9 Десятого дня сьомого місяця гучний звук сурми повідомить по всій вашій землі про день викуплення.
10 Освятіть п’ятдесятий рік і проголосіть у краю всім, хто живе в ньому, свободу . Цей рік буде для вас ювілеєм. Кожний повернеться до своєї власності й кожний повернеться до своєї родини.
11 Роком ювілейним буде для вас цей п’ятдесятий рік. Не будете ані сіяти, ані жати того, що виросте на землі саме. Не збиратимете також винограду з необрізаної лози.
12 Це ювілей, він буде для вас святим. З полів будете їсти їх урожай.
13 У цьому ювілейному році кожен повернеться до своєї власності.
14 Коли продаватимеш щось своєму ближньому або купуватимеш у свого ближнього, не обманюйте один одного.
15 Відповідно до кількості років після ювілею купуватимеш у свого ближнього, і відповідно до кількості років користування врожаєм він продаватиме тобі.
16 Чим більше мине років, тим більшою буде його вартість, і чим менше пройде років, тим меншою буде вартість, адже він продаватиме тобі відповідно до кількості врожаїв.
17 Тож не обманюйте один одного. Бійтеся вашого Бога. Я – Господь, ваш Бог.
18 Виконуйте Мої постанови та дотримуйтесь Моїх законів і виконуйте їх, тоді житимете на землі безпечно.
19 Земля даватиме свої плоди, ви їстимете досхочу й житимете на ній безпечно.
20 І коли ви скажете: Що ми будемо їсти сьомого року, якщо не посіємо і не зберемо свого урожаю? –
21 то Я пошлю вам Своє благословення шостого року, і земля дасть урожай на три роки.
22 Ви посієте тільки восьмого року, але будете їсти зі старого врожаю аж до дев’ятого року. Доки не зберете нового врожаю, будете їсти старе.
Право на викуп майна
23 Земля не буде продаватись назавжди, адже земля Моя, а ви щодо Мене приходці й поселенці.
24 В усім краю вашого володіння встановіть право на викуп землі.
25 Якщо твій брат зубожіє та продасть якусь частину своєї посілості, тоді виступить, як викупитель, його найближчий родич і викупить те, що продав його брат.
26 А якщо в когось не буде викупителя, то коли він сам стане спроможним і знайде достатню суму для свого викупу,
27 то він порахує роки, що минули від його продажу, поверне решту тому чоловікові, кому продав, і повернеться до своєї посілості.
28 Якщо ж він так і не стане спроможним, щоб повернути належне собі, то те, що він продав, залишиться у власності того, хто це купив, аж до ювілейного року. А в ювілейний рік воно відійде до колишнього власника, який повернеться у свою посілість.
29 Якщо хтось продасть житловий дім у місті, оточеному муром, то він матиме право на його викуп, доки не виповниться рік від його продажу. Право на його викуп обмежене роком часу.
30 Якщо ж він не буде викуплений до кінця повного року, то дім, що в місті, оточеному муром, буде назавжди закріплений за тим, хто його купив, і за його нащадками. Він і під час ювілею не звільниться.
31 А доми в поселеннях, в яких немає довкола муру, прирівнюватимуться до поля в краю. Щодо них існуватиме також право викупу, і під час ювілею вони мають відійти до колишніх власників .
32 Стосовно ж міст левітів, то на доми, в містах, які будуть їхньою власністю, для левітів існуватиме вічне право на викуп.
33 Якщо хтось з левітів не скористається своїм правом на викуп, то проданий дім у місті його посілості в час ювілею має бути звільнений, оскільки доми в містах левітів є їхньою посілістю серед Ізраїльських нащадків.
34 Що ж до полів-пасовиськ, що належать до їхніх міст, то вони не продаватимуться, тому що це їхня вічна посілість.
Як допомагати зубожілому братові
35 Якщо твій брат, що живе з тобою, зубожіє і стане неспроможним, то допоможи йому як приходцеві чи поселенцю, щоб він міг і далі жити з тобою.
36 Не бери у нього ні відсотків, ні лихви . Бійся свого Бога, аби твій брат міг жити поруч з тобою.
37 Не даватимеш йому своїх грошей під відсотки і не давай своїх харчів за лихву.
38 Я – Господь, ваш Бог, що вивів вас з єгипетського краю, щоб дати вам ханаанську землю і бути для вас Богом.
Як поводитися із рабами
39 Якщо твій брат, що живе поруч з тобою, зубожіє і продасться тобі, то не примушуй його виконувати невільницьку працю.
40 Він буде тобі як наймит чи як поселенець і нехай працює в тебе до ювілейного року.
41 А тоді він відійде від тебе разом зі своїми дітьми на волю і повернеться до своєї рідні. Він повернеться до посілості своїх батьків.
42 Вони – Мої слуги, яких Я вивів з єгипетського краю, тому вони не повинні продаватися, як продаються раби.
43 Не пануватимеш над ним із суворістю, бо ти будеш боятися свого Бога.
44 А щодо твого раба чи твоєї невільниці, то нехай вони будуть у тебе з народів, які довкола вас. У них ти можеш купувати рабів і невільниць.
45 Стосовно ж синів поселенців, які проживатимуть з вами, то ви можете купувати невільників з них або з їхніх родин, які житимуть з вами, і які народяться у вашому краю. Вони можуть бути вашою власністю.
46 Передавайте їх як спадщину своїм дітям після себе, аби вони були їхньою власністю назавжди. Нехай вони вам служать повіки, а ваших братів, Ізраїльських нащадків, не пригноблюйте із суворістю.
47 Якщо приходець чи поселенець, що при тобі, розбагатіє, а твій брат, що при ньому, зубожіє і продасться приходцеві чи поселенцю, що при тобі, чи нащадкові родини приходця,
48 то після продажу в нього буде право на викуп. Один з його братів може викупити його.
49 Може також викупити його дядько чи син дядька, або хтось із його близької родини викупить його. Якщо він сам стане спроможним, то викупить себе.
50 Під час розрахунку з тим, хто його колись купив, слід мати на увазі рік, коли він продав себе йому, і той час, який залишився до ювілейного року. При визначенні ціни враховуватиметься число років, відколи він був проданий і працював як наймит.
51 Якщо у когось залишатиметься ще багато років до ювілейного року , то відповідно до їх кількості він поверне різницю в сумі, отриманої за свій продаж.
52 Якщо ж до ювілейного року залишатиметься небагато років, то він нарахує йому суму наймита відповідно до тих своїх років і поверне за свій викуп.
53 З року в рік він вважатиметься у нього як наймит. Власник не пригноблюватиме його, виявляючи жорстокість в твоїх очах.
54 Якщо ж він таким чином не буде викуплений, то в ювілейний рік він відійде разом зі своїми дітьми.
55 Адже Ізраїльські нащадки є Моїми слугами. Вони Мої слуги, яких Я вивів з єгипетської землі. Я Господь, ваш Бог.
Rok szabatowy
1 Następnie Pan powiedział do Mojżesza na górze Synaj: 2 Przemów do Izraelitów i powiedz im: Kiedy wejdziecie do ziemi, którą Ja wam daję, wtedy ziemia będzie obchodzić szabat dla Pana. 3 Sześć lat będziesz obsiewał swoje pole, sześć lat będziesz obcinał swoją winnicę i będziesz zbierał jej plony. 4 W siódmym zaś roku będzie uroczysty szabat dla ziemi, szabat dla Pana. Nie będziesz wtedy obsiewał pola ani obcinał swojej winnicy. 5 Nie będziesz też żął tego, co samo wyrośnie po twoim żniwie, ani nie będziesz zrywał winogron z nieprzyciętych krzewów winnych. Będzie to rok szabatowy dla ziemi. 6 Szabat ziemi będzie służył wam za pokarm: tobie, twemu słudze, twojej służącej, twemu najemnikowi i przybyszom, którzy zamieszkali u ciebie. 7 Także twemu bydłu i zwierzętom, które są na twojej ziemi, cały jej plon będzie służyć za pokarm.
Rok jubileuszowy
8 Policzysz sobie siedem lat szabatowych, to jest siedem razy po siedem lat. Czas tych siedmiu lat szabatowych wyniesie ci czterdzieści dziewięć lat. 9 Dziesiątego dnia, siódmego miesiąca zatrąbisz w róg. W Dniu Przebłagania zatrąbicie w róg w całej waszej ziemi. 10 Będziecie święcić pięćdziesiąty rok i ogłosicie wolność w kraju dla wszystkich jej mieszkańców. Będzie to dla was jubileusz. Każdy z was powróci do swej własności i każdy powróci do swego rodu. 11 Rok pięćdziesiąty będzie dla was rokiem jubileuszowym. Nie będziecie siać ani nie będziecie żąć tego, co samo wyrośnie, nie będziecie zrywać winogron z nieprzyciętych krzewów winnych, 12 gdyż jest to rok jubileuszowy – będzie on dla was święty. To jednak, co urośnie na polu, będziecie mogli spożywać.
13 W tym roku jubileuszowym każdy powróci do swej własności. 14 Kiedy więc będziecie sprzedawać coś bliźniemu albo kupować coś od bliźniego, nie wyrządzajcie krzywdy jeden drugiemu. 15 Będziesz kupował od swego bliźniego odpowiednio do liczby lat, które upłynęły od jubileuszu, a on będzie tobie sprzedawał odpowiednio do liczby lat, w których będzie zbierał plony. 16 Odpowiednio do wyższej liczby lat, zapłacisz większą cenę, a odpowiednio do niższej liczby lat, zapłacisz mniejszą cenę, ponieważ on sprzedaje ci ilość rocznych plonów. 17 Nie będziecie wyrządzać krzywdy jeden drugiemu. Będziesz się bał swego Boga, bo Ja jestem Panem, waszym Bogiem.
18 Będziecie wykonywać Moje ustawy i przestrzegać Moich nakazów oraz wypełniać je, a będziecie mieszkać bezpiecznie w tym kraju. 19 Ziemia da wam swój plon, będziecie jedli do syta i będziecie mieszkać na niej bezpiecznie. 20 A jeżeli powiecie: Co będziemy jedli w siódmym roku, jeśli nie będziemy siali ani zbierali naszych plonów? 21 – to Ja ześlę wam Moje błogosławieństwo w szóstym roku i plony wystarczą na trzy lata. 22 W ósmym roku będziecie siać i będziecie spożywać z dawnych plonów aż do dziewiątego roku, aż do nowych plonów będziecie jeszcze spożywać dawne.
Przepisy dotyczące sprzedaży ziemi i domów
23 Nie wolno sprzedawać ziemi na zawsze, ponieważ ziemia należy do Mnie, a wy jesteście u Mnie przybyszami i osadnikami. 24 Dlatego w całej ziemi, która należy do was, pozwolicie na wykup ziemi. 25 Jeżeli twój brat zubożeje i sprzeda swoją posiadłość, wtedy wystąpi jego najbliższy krewny, który ma prawo wykupu i odkupi ziemię sprzedaną przez brata. 26 Gdyby ktoś nie miał nikogo, kto by go wykupił, ale sam zdobędzie dostateczne środki na wykup, 27 to odliczy lata od czasu sprzedaży, zwróci nabywcy nadwyżkę i powróci do swej posiadłości. 28 Jeżeli jednak nie będzie miał wystarczających środków, aby mu zwrócić, to ziemia pozostanie w ręku nabywcy aż do roku jubileuszowego. W roku jubileuszowym zostanie uwolniona i on powróci do swojej własności.
29 Jeżeli ktoś sprzeda dom, w którym mieszka, w mieście otoczonym murami, to będzie miał prawo wykupu aż do końca roku sprzedaży. Prawo wykupu będzie trwało cały rok. 30 Gdyby dom nie został wykupiony przed upływem roku, wówczas dom zbudowany w mieście otoczonym murami, przejdzie na zawsze w posiadanie nabywcy i jego potomków. Nie zostanie uwolniony w roku jubileuszowym. 31 Domy wiejskie, które nie są otoczone murami, będą traktowane na równi z własnością gruntową i będą podlegały prawu wykupu, a w roku jubileuszowym zostaną uwolnione. 32 Co się tyczy miast lewickich i domów miejskich, które są ich własnością, to lewitom zawsze przysługuje prawo wykupu domów. 33 Jeżeli ktoś kupi od lewitów dom miejski, to posiadłość ta zostanie uwolniona w roku jubileuszowym, bo domy miast lewickich są ich posiadłością pośród Izraelitów. 34 Także pole położone koło ich miast nie będzie podlegało sprzedaży, gdyż jest ono ich posiadłością wieczystą.
Zakaz pobierania odsetek i lichwy
35 Jeżeli twój brat zubożeje i nie będzie się mógł obok ciebie utrzymać, to wspomożesz go, jakby był przybyszem lub osadnikiem przy tobie. 36 Nie będziesz brał od niego odsetek ani lichwy. Będziesz się bał swego Boga, aby twój brat mógł żyć u ciebie. 37 Nie będziesz mu pożyczał pieniędzy na procent ani też dawał mu pokarmu na lichwę. 38 Ja jestem Panem, waszym Bogiem, który wyprowadził was z ziemi egipskiej, aby dać wam ziemię Kanaan i aby być waszym Bogiem.
Przepisy dotyczące wykupu niewolników
39 Jeżeli twój brat, który mieszka obok ciebie, zubożeje i sprzeda ci siebie w niewolę, to nie będziesz obarczał go pracą niewolnika. 40 Będzie on u ciebie jak najemnik albo jak osadnik. Będzie ci służył tylko do roku jubileuszowego. 41 Potem wyjdzie od ciebie razem ze swymi dziećmi i wróci do swego rodu, powróci do posiadłości swoich przodków. 42 Są to bowiem Moi słudzy, których wyprowadziłem z ziemi egipskiej, nie będą więc sprzedawani tak, jak sprzedaje się niewolnika. 43 Nie będziesz się z nim obchodził surowo, ale będziesz się bał swego Boga.
44 Natomiast tych niewolników i te niewolnice, którzy do ciebie będą należeć, będziecie kupować od narodów, które są wokoło was. 45 Będziecie także kupowali dzieci cudzoziemców osiadłych wśród was oraz od tych rodów, które są pośród was, bo urodzili się w waszym kraju. Oni będą waszą własnością. 46 Przekażecie ich w dziedzictwie waszym synom, którzy będą po was, aby ich posiadali jako wieczystą własność. Będą waszymi niewolnikami. Ale z waszymi braćmi, Izraelitami, nie będziecie obchodzili się surowo.
47 Jeżeli wzbogaci się przybysz, który osiadł obok ciebie, a twój brat przy nim zubożeje i sprzeda siebie w niewolę przybyszowi, który osiadł obok ciebie, albo komukolwiek z jego rodu, 48 to po tym sprzedaniu się w niewolę może być wykupiony. Wykupi go jeden z jego braci 49 albo jego stryj, albo syn stryja, albo ktoś z jego bliskiej rodziny wykupi go, albo też on sam się wykupi, jeżeli będzie go na to stać. 50 Wtedy razem z tym, który go kupił, obliczy czas od roku, w którym sprzedał siebie, aż do roku jubileuszowego, a cena sprzedaży zostanie obliczona według liczby lat. Dni jego niewoli będą policzone jak dni najemnika. 51 Jeżeli pozostało jeszcze dużo lat, to odpowiednio do ich liczby odliczy swoją cenę wykupu od sumy, za którą został kupiony.
52 Jeżeli jednak niewiele lat pozostaje do roku jubileuszowego, to powinien je obliczyć i odpowiednio do tych lat zwróci cenę swego wykupu. 53 Będzie u niego jako najemnik, z roku na rok. Nie będzie się z nim obchodzić surowo w twojej obecności. 54 Jeżeli zaś w ten sposób nie będzie wykupiony, to wyjdzie na wolność w roku jubileuszowym razem ze swoimi dziećmi. 55 Izraelici są bowiem Moimi niewolnikami. Oni są Moimi niewolnikami, których wyprowadziłem z ziemi egipskiej. Ja jestem Panem, waszym Bogiem.