Ілля йде до Ахава
1 Минуло чимало часу, і на третій рік сталося так, що до Іллі було Господнє слово такого змісту: Йди й покажись Ахаву, адже Я хочу послати на землю дощ!
2 Тож Ілля пішов, щоб стати перед Ахавом, саме тоді, коли в Самарії лютував страшний голод.
3 Якраз у той час Ахав покликав управителя царського палацу Овдія. Овдій же був дуже богобоязливою людиною.
4 Коли відбувалось таке, що Єзавель знищувала Господніх пророків, то Овдій зібрав сто пророків і переховував їх, по п’ятдесят чоловік, у печерах, годуючи їх хлібом та водою.
5 Ахав сказав Овдієві: Давай пройдемося по країні; зокрема, оглянемо водні джерела й перевіримо всі потоки, – можливо, десь знайдемо траву, щоб прогодувати коней і мулів, аби нам не довелось нищити худобу.
6 Вони поділили між собою край, аби весь охопити. Однією дорогою пішов сам Ахав, а іншою дорогою пішов Овдій.
7 І коли Овдій прямував своєю дорогою, його зустрів Ілля. Пізнавши його, Овдій впав долілиць і сказав: Невже це справді ти, мій добродію Ілле?
8 А той йому відповів: Так, це я. Іди й скажи своєму володарю: Я зустрів Іллю!
9 Овдій же сказав: Чим я провинився, що ти хочеш видати свого слугу в руки Ахава, аби він мене вбив?
10 Як живий Господь, Бог твій, немає народу, ані царства, куди ще не посилав людей мій володар, щоб там тебе шукали! А коли йому відповідали, що там тебе немає, то він вимагав від того царства чи народу заприсягнутись, що не знайшли тебе.
11 А тепер ти кажеш йти і повідомити мого володаря, мовляв: Я зустрів Іллю?!
12 Може бути так: щойно я відійду від тебе, як Господній Дух понесе тебе на місце, якого я не знаю. Я прийду й повідомлю Ахава, а тебе тут він вже не застане, то він мене вб’є! Адже твій слуга шанує Господа від самої своєї юності!
13 Хіба не сповістили моєму володарю про те, що я зробив, коли Єзавель убивала Господніх пророків? Тоді я заховав сто Господніх пророків у печерах, по п’ятдесят мужів, годуючи їх хлібом і водою!
14 А тепер ти кажеш: Іди й скажи твоєму володарю, мовляв: Я зустрів Іллю! Тож він, справді мене вб’є!‥
15 Однак Ілля сказав: Як живий Господь Саваот, перед Яким я стою, адже ще сьогодні я з ним зустрінусь.
16 Після цього Овдій пішов аби зустріти Ахава, й сповістити йому про Іллю. Ахав негайно вирушив аби зустрітись з Іллею.
17 Так сталося: щойно Ахав побачив Іллю, то Ахав вигукнув до нього: Це ти винуватець усіх нещасть Ізраїлю?
18 Але той відповів: Не я винуватий в нещастях Ізраїлю, а саме ти, та родина твого батька, оскільки, занедбавши Заповіді Господа, ви пішли за Ваалами!
19 Отже, негайно пошли, й збери до мене весь Ізраїль на горі Кармель, а також чотириста п’ятдесят пророків Ваала, й чотириста пророків священних дібров Ашери, котрі годуються зі столу Єзавелі.
20 Тож Ахав послав до всіх Ізраїльтян, і разом з пророками зібрав усіх на горі Кармель.
21 Тоді Ілля підійшов до всього народу, й сказав: Як довго ви будете кульгати на двох костурах ? Якщо Господь є Богом, ідіть за Ним, а якщо Ваал, – ідіть за ним! Але народ не відповів йому жодного слова.
Ілля та пророки Ваала на горі Кармель
22 Після цього Ілля запропонував народові й пророкам : Я залишився єдиним Господнім пророком, тоді як пророків Ваала – чотириста п’ятдесят чоловік.
23 Нехай нам дадуть два тельці, і з них хай вони виберуть собі одного тельця, розітнуть його на шматки й покладуть на дрова, але не підкладають вогню. Я також приготую іншого тельця, покладу на дрова, але вогню не підкладатиму.
24 Після цього нехай закличуть ім’я свого бога, а я закличу Ім’я Господа. Таким чином, Бог, який відповість вогнем, Той і є справжнім Богом! Тоді весь народ у відповідь вигукнув: Добре, нехай так і буде!
25 Тому Ілля запропонував пророкам Ваала: Вибирайте собі одного тельця і приготуйте його першими, адже вас більше, і волайте до вашого бога, але вогню не підкладайте.
26 Вони взяли тельця з тих, яких їм запропонували, приготували його й почали кликати ім’я Ваала зранку й аж до полудня, лементуючи: Ваале, почуй нас! Але жодної відповіді не було, як не було й того, хто би відповів. Вони й далі продовжували скакати навколо жертовника, якого спорудили.
27 Коли настав полудень, Ілля почав з них глузувати, говорячи: Кричіть голосніше, адже він – бог! А може він над чимось замислився, або чимось зайнятий; а, можливо, він десь у дорозі, або просто спить? Тож нехай пробудиться!
28 Вони не лише голосно кричали, а й за своїм культовим звичаєм завдавали собі ран мечами й списами, так що текла з них кров.
29 Минув полудень, а вони й далі перебували в несамовитому екстазі до часу вечірньої жертви, проте так і не було жодної відповіді, ані того, хто міг би відповісти чи звернув би увагу.
30 Тоді Ілля промовив до всього народу: Підійдіть до мене! І коли весь народ наблизився до нього, він почав відновлювати зруйнований жертовник Господа.
31 Ілля взяв дванадцять каменів за кількістю племен нащадків Якова, до якого колись було Господнє слово такого змісту: Твоє ім’я буде Ізраїль!
32 З тих каменів він відбудував жертовник Господнього Імені, викопав довкола жертовника рівчак, що вміщав би дві міри зерна .
33 Потім розклав дрова, розрубав теля на частини, та поклав на дрова
34 й наказав: Наповніть чотири відра водою і вилийте на жертву всепалення та на дрова! Після цього звелів: Повторіть! Вони повторили. Тоді він знову сказав: Зробіть так третій раз! І вони зробили це втретє,
35 так що вода потекла довкола жертовника, і водою навіть наповнився рівчак.
36 А в час вечірньої жертви сталося таке: пророк Ілля підійшов і заволав: Господи, Боже Авраама, Ісаака та Ізраїля! Нехай сьогодні стане очевидним, що Ти є Богом в Ізраїлі, а я, Твій слуга, усі ці справи робив за Твоєю вказівкою!
37 Тож відізвись, Господи, почуй мене, й нехай цей народ пізнає, що Ти, Господи, є істинним Богом, і Ти хочеш навернути до Себе їхні серця!
38 У ту мить впав вогонь від Господа, пожер всепалення, дрова, камені, висушив землю, і навіть поглинув воду, що була в рівчаку.
39 Коли всі люди усе це побачили, то, попадавши долілиць, стали вигукувати: Господь є Богом! Господь є Богом!
40 Тоді Ілля заволав до людей: Хапайте Ваалових пророків, аби ніхто з них не втік! Тож упіймали їх, після чого Ілля запровадив їх до потоку Кішон, і там усіх їх знищив.
Кінець посухи
41 Після того Ілля сказав Ахавові: Йди, їж і пий, бо вже чути наближення дощу.
42 Отже, Ахав пішов, аби споживати їжу, а Ілля піднявся на вершину Кармелю, опустився на землю й схилив свою голову до своїх колін.
43 Своєму слузі Ілля сказав: Йди й подивись у напрямку моря! Тож слуга пішов й, подивившись, сказав: Там нічого не видно. Але пророк сказав слузі: А ти повтори це сім разів!
44 Так сталося, що на сьомий раз слуга сказав: Бачу маленьку хмаринку, розміром з людську долоню, що наближається з боку моря (зі заходу) . Тоді Ілля сказав: Іди й скажи Ахавові, щоб запрягав колісницю та їхав, інакше його захопить дощ!
45 Так і сталося: незабаром небо потемніло від хмар, подув вітер, і почалась велика злива. Ахав сів на колісницю, й поїхав до Єзреела.
46 У той час Іллю огорнула Господня сила, й він, підібравши поділ одежі, біг перед Ахавом аж до входу в Єзреел.
Spotkanie Eliasza z Achabem
1 Wiele dni później, w trzecim roku suszy, Pan skierował słowo do Eliasza: Idź, pokaż się Achabowi, bo ześlę deszcz na ziemię! 2 Poszedł więc Eliasz, aby pokazać się Achabowi, a w Samarii panował wtedy wielki głód.
3 Achab wezwał Obadiasza, zarządcę pałacu, który okazywał wielką bojaźń wobec Pana. 4 Obadiasz bowiem, gdy Izebel zabijała proroków Pana, wziął stu proroków, ukrył ich po pięćdziesięciu w jaskini i żywił tam chlebem i wodą. 5 Achab więc zwrócił się do Obadiasza: Chodź, obejdziemy wszystkie źródła w kraju i wszystkie potoki. Może znajdziemy trawę i zachowamy przy życiu konie oraz muły, i nie będziemy musieli wybijać bydła. 6 Aby obejść kraj podzielili go między siebie: Achab poszedł jedną drogą, a Obadiasz – drugą.
7 Gdy Obadiasz był w drodze, wyszedł mu naprzeciw Eliasz. Obadiasz poznał go, upadł na twarz i powiedział: Czy to ty, mój panie, Eliaszu? 8 Odpowiedział mu: To ja! Idź, powiedz swojemu panu: Eliasz jest tutaj! 9 On jednak powiedział: Jaki grzech popełniłem, że wydajesz swego sługę w ręce Achaba, aby mnie zabił? 10 Na życie Pana, twojego Boga, czy istnieje naród albo królestwo, do którego nie posłał mój pan, aby cię szukano? A gdy odpowiadano, że ciebie nie ma, kazał przysięgać królestwom i narodom, że nie można cię znaleźć. 11 Teraz zaś ty mówisz: Idź, powiedz swojemu panu, że Eliasz jest tutaj. 12 Przecież może się zdarzyć, że gdy odejdę od ciebie, duch Pana zaniesie cię w nieznane mi miejsce i wówczas, gdy pójdę, aby zanieść Achabowi wiadomość, a on ciebie nie znajdzie, zabije mnie. A przecież twój sługa boi się Pana od swej młodości. 13 Czy nie powiedziano mojemu panu, co zrobiłem, gdy Izebel zabijała proroków Pana? Jak ukryłem stu ludzi spośród proroków Pana, po pięćdziesięciu w jaskini, i żywiłem ich chlebem i wodą? 14 A teraz ty mówisz: Idź, powiedz swojemu panu: Eliasz jest tutaj! Przecież mnie zabije! 15 Eliasz odpowiedział: Na życie Pana Zastępów, któremu służę, jeszcze dziś mu się pokażę.
16 Obadiasz poszedł więc, by spotkać się z Achabem, i opowiedział mu o tym. Wtedy Achab wyruszył na spotkanie z Eliaszem. 17 Gdy Achab zobaczył Eliasza, zapytał go: Czy to ty, sprawco nieszczęść Izraela? 18 On mu odpowiedział: Nie ja jestem sprawcą nieszczęść Izraela, tylko ty i dom twojego ojca, ponieważ porzuciliście przykazania Pana i poszedłeś za baalami. 19 Teraz więc wydaj rozkaz, by na górze Karmel zgromadzono przy mnie całego Izraela, a także czterystu pięćdziesięciu proroków Baala i czterystu proroków Aszery, którzy jadają przy stole Izebel.
Sąd Boży nad prorokami Baala
20 Achab posłał po wszystkich Izraelitów i zgromadził proroków na górze Karmel. 21 Wówczas Eliasz zbliżył się do całego ludu i powiedział: Jak długo będziecie chwiać się na obie strony? Jeżeli Pan jest Bogiem, to idźcie za Nim, a jeżeli Baal – to za nim idźcie! Ale lud nie odpowiedział mu ani słowem. 22 Wtedy Eliasz powiedział do ludu: Jestem jedynym prorokiem Pana, który pozostał, a proroków Baala jest czterystu pięćdziesięciu. 23 Niech więc dadzą nam dwa młode byki. Oni wezmą sobie jednego i go porąbią. Potem położą na drwach, ale niech nie podkładają ognia. Ja przygotuję drugiego, położę go na drwach i ognia też nie podłożę. 24 Będziecie wzywać imienia waszego boga, a ja będę wzywał imienia Pana. I będzie tak: Który z nich odpowie ogniem, ten jest Bogiem! Na to cały lud odpowiedział: Dobrze mówisz!
25 Wówczas Eliasz zwrócił się do proroków Baala: Wybierzcie sobie jednego młodego byka i przygotujcie pierwsi, bo jest was wielu. Wzywajcie imienia waszego boga, ale ognia nie podkładajcie. 26 Wzięli więc młodego byka, którego im dał, przygotowali go, a potem wzywali imienia Baala od rana aż do południa: Baalu, odpowiedz nam! Nie było głosu ani odpowiedzi. Podskakiwali też wokół ołtarza, który zrobili. 27 W południe Eliasz zaczął się z nich wyśmiewać: Wołajcie głośniej, bo to przecież bóg! Może się zamyślił albo wyszedł, a może jest w drodze lub też śpi? Niech więc się obudzi! 28 Wołali zatem głośno i swoim zwyczajem kaleczyli się mieczami i włóczniami, aż spływała po nich krew. 29 Nawet gdy minęło południe, oni jeszcze prorokowali aż do czasu składania ofiary z pokarmów. Nie było jednak żadnego głosu ani odpowiedzi, ani jakiegokolwiek znaku zainteresowania.
30 Wtedy Eliasz powiedział do całego ludu: Zbliżcie się do mnie! I cały lud zbliżył się do niego. Następnie naprawił zniszczony ołtarz Pana. 31 Wziął dwanaście kamieni, według liczby plemion synów Jakuba, kiedy to Pan skierował do niego słowo: Twoje imię będzie brzmiało Izrael, 32 i z tych kamieni zbudował ołtarz dla ImieniaPana. Dookoła zaś ołtarza wykopał rów o pojemności dwóch miar ziarna. 33 Następnie ułożył drwa, porąbał cielca na kawałki, położył go na drwach 34 i polecił: Napełnijcie wodą cztery dzbany i wylejcie na ofiarę i na drwa! Potem powiedział: Powtórzcie to jeszcze raz! I powtórzyli. Następnie znowu polecił: Zróbcie to po raz trzeci! I zrobili to po raz trzeci. 35 Woda spłynęła dookoła ołtarza i rów także napełnił się wodą. 36 A gdy nadeszła pora składania ofiary z pokarmów, prorok Eliasz zbliżył się i zawołał: Panie, Boże Abrahama, Izaaka i Izraela! Niech dziś będzie wiadomo, że Ty jesteś Bogiem w Izraelu, a ja Twoim sługą, i że zgodnie z Twoim nakazem uczyniłem to wszystko! 37 Odpowiedz mi, Panie, odpowiedz mi! Niech ten lud pozna, że Ty, Panie, jesteś Bogiem, i Ty odmienisz ich serca! 38 Wówczas spadł ogień Pana, pochłonął ofiarę całopalną, drwa wraz z kamieniami i pyłem. Wysuszył też wodę, która była w rowie.
39 Gdy cały lud to zobaczył, upadł na twarz i zawołał: Pan jest Bogiem! Pan jest Bogiem! 40 Wtedy Eliasz rozkazał im: Pochwyćcie proroków Baala! Niech nikt z nich nie ucieknie! I schwytano ich. Eliasz zaś sprowadził ich do potoku Kiszon i tam pozabijał.
Koniec klęski suszy
41 Potem Eliasz zwrócił się do Achaba: Idź! Jedz i pij, bo słychać szum deszczu! 42 Poszedł więc Achab, żeby jeść i pić, a Eliasz wszedł na szczyt Karmelu, pochylił się ku ziemi i wtulił twarz między kolana. 43 Potem powiedział do swego sługi: Wejdź, proszę, i spójrz w kierunku morza! Wszedł więc, spojrzał i powiedział: Nic nie ma! Eliasz nakazał mu: Wracaj siedem razy! 44 Za siódmym razem sługa powiedział: Mała chmurka, jak dłoń człowieka, właśnie podnosi się z morza. Wtedy powiedział: Idź, powiedz Achabowi. Zaprzęgaj i odjeżdżaj, aby cię deszcz nie zatrzymał! 45 Niebawem chmury i wiatr zaciemniły niebo i spadł wielki deszcz. Achab zaś wsiadł i pojechał do Jizreel. 46 A ręka Pana była nad Eliaszem. Przepasał swoje biodra i pobiegł przed Achabem aż dotarł do Jizreel.