More Warnings
1 My child, have you promised to be responsible for someone else's debts? 2 Have you been caught by your own words, trapped by your own promises? 3 Well then, my child, you are in that person's power, but this is how to get out of it: hurry to him, and beg him to release you. 4 Don't let yourself go to sleep or even stop to rest. 5 Get out of the trap like a bird or a deer escaping from a hunter.
6 Lazy people should learn a lesson from the way ants live. 7 They have no leader, chief, or ruler, 8 but they store up their food during the summer, getting ready for winter. 9 How long is the lazy man going to lie around? When is he ever going to get up? 10 “I'll just take a short nap,” he says; “I'll fold my hands and rest a while.” 11 But while he sleeps, poverty will attack him like an armed robber.
12 Worthless, wicked people go around telling lies. 13 They wink and make gestures to deceive you, 14 all the while planning evil in their perverted minds, stirring up trouble everywhere. 15 Because of this, disaster will strike them without warning, and they will be fatally wounded.
16-19 There are seven things that the Lord hates and cannot tolerate:
A proud look,a lying tongue,hands that kill innocent people,a mind that thinks up wicked plans,feet that hurry off to do evil,a witness who tells one lie after another,and someone who stirs up trouble among friends.Warning against Adultery
20 Son, do what your father tells you and never forget what your mother taught you. 21 Keep their words with you always, locked in your heart. 22 Their teaching will lead you when you travel, protect you at night, and advise you during the day. 23 Their instructions are a shining light; their correction can teach you how to live. 24 It can keep you away from bad women, from the seductive words of other men's wives. 25 Don't be tempted by their beauty; don't be trapped by their flirting eyes. 26 A man can hire a prostitute for the price of a loaf of bread, but adultery will cost him all he has.
27 Can you carry fire against your chest without burning your clothes? 28 Can you walk on hot coals without burning your feet? 29 It is just as dangerous to sleep with another man's wife. Whoever does it will suffer. 30 People don't despise a thief if he steals food when he is hungry; 31 yet if he is caught, he must pay back seven times more—he must give up everything he has. 32 But a man who commits adultery doesn't have any sense. He is just destroying himself. 33 He will be dishonored and beaten up; he will be permanently disgraced. 34 A husband is never angrier than when he is jealous; his revenge knows no limits. 35 He will not accept any payment; no amount of gifts will satisfy his anger.
Ostrzeżenie przed poręczeniem
1 Synu mój! Jeżeli ręczyłeś za swego bliźniego,
jeżeli dałeś porękę obcemu,
2 Jeżeli związany jesteś przez słowa swoich ust,
schwytany przez własną mowę,
3 Uczyń to, synu mój, abyś znowu był wolny,
gdyż jesteś w ręku swego bliźniego!
Idź spiesznie i nalegaj na swego bliźniego,
4 Nie daj zasnąć swoim oczom i nie pozwól,
aby się zdrzemnęły twoje powieki!
5 Wyrwij się jak gazela z sieci
i jak ptak z ręki ptasznika,
Napiętnowanie lenistwa
6 Idź do mrówki, leniwcze,
przypatrz się jej postępowaniu, abyś zmądrzał.
7 Nie ma ona wodza
ani nadzorcy, ani władcy,
8 A jednak w lecie przygotowuje swój pokarm,
w żniwa zgromadza swoją żywność.
9 Leniwcze! Jak długo będziesz leżał,
kiedy podniesiesz się ze snu?
10 Jeszcze trochę pospać, trochę podrzemać,
jeszcze trochę założyć ręce aby odpocząć.
11 Tak zaskoczy cię ubóstwo jak zbójca
i niedostatek, jak mąż zbrojny.
Potępienie fałszu
12 Człowiek niegodziwy, mąż bezbożny,
chodzi z fałszem na ustach,
13 Mruga oczyma, daje znaki nogami,
palcami wskazuje,
14 W sercu swoim chowa podstęp,
ustawicznie knuje zło, sieje niezgodę.
15 Dlatego nagle spada nań nieszczęście,
w oka mgnieniu bywa bez ratunku zdruzgotany.
Zestawienie wad
16 Tych sześć rzeczy nienawidzi Pan,
a tych siedem jest dla niego obrzydliwością:
17 Butne oczy, kłamliwy język,
ręce, które przelewają krew niewinną,
18 Serce, które knuje złe myśli,
nogi, które śpieszą do złego,
19 Składanie fałszywego świadectwa,
i sianie niezgody między braćmi.
Ostrzeżenie przed cudzołóstwem
20 Zachowuj, synu mój, przykazanie swego ojca
i nie odrzucaj nauki swojej matki!
21 Utrwal je na zawsze w swoim sercu,
i owiń nim swoją szyję.
22 Gdy pójdziesz, będzie ci towarzyszyć,
strzec cię będzie w czasie twojego snu,
a gdy się obudzisz, odezwie się do ciebie,
23 Gdyż przykazanie jest pochodnią, a nauka światłem;
drogą życia zaś są napomnienia do karności;
24 Strzegą cię bowiem od złej kobiety,
od słodkiego języka cudzej.
25 Nie pożądaj w swym sercu jej piękności
i niech cię nie złapie mruganiem swoich powiek,
26 Gdyż nierządnicę można zgodzić za bochenek chleba,
lecz cudzołożna żona przyprawia o cenne życie.
27 Czy może kto zgarnąć ogień do swojego zanadrza,
a jego odzienie się nie spali?
28 Czy może kto chodzić po rozżarzonych węglach,
a jego stopy się nie poparzą?
29 Tak jest z tym, kto chodzi do żony swojego bliźniego:
nie ujdzie bezkarnie ten, kto się jej dotyka.
30 Czy nie pogardza się złodziejem za to, że kradnie,
nawet aby zaspokoić głód?
31 A gdy go złapią, musi oddać siedmiokrotnie,
musi oddać całe mienie swojego domu.
32 Lecz kto cudzołoży z zamężną, jest pozbawiony rozumu,
a kto chce samego siebie zgubić, niech tak robi.
33 Ciosów i wstydu się doszuka,
nie zmażę swojej hańby.
34 Gdyż zazdrość wywołuje gniew męża,
który w dniu zemsty nie zna pobłażania;
35 Nie przyjmie żadnego okupu
i nie zgodzi się nań, choćbyś dawał dużo darów.