-19-
1 Don't be envious of evil people, and don't try to make friends with them. 2 Causing trouble is all they ever think about; every time they open their mouth someone is going to be hurt.
-20-
3 Homes are built on the foundation of wisdom and understanding. 4 Where there is knowledge, the rooms are furnished with valuable, beautiful things.
-21-
5 Being wise is better than being strong; yes, knowledge is more important than strength. 6 After all, you must make careful plans before you fight a battle, and the more good advice you get, the more likely you are to win.
-22-
7 Wise sayings are too deep for stupid people to understand. They have nothing to say when important matters are being discussed.
-23-
8 If you are always planning evil, you will earn a reputation as a troublemaker. 9 Any scheme a fool thinks up is sinful. People hate a person who has nothing but scorn for others.
-24-
10 If you are weak in a crisis, you are weak indeed.
-25-
11 Don't hesitate to rescue someone who is about to be executed unjustly. 12 You may say that it is none of your business, but God knows and judges your motives. He keeps watch on you; he knows. And he will reward you according to what you do.
-26-
13 My child, eat honey; it is good. And just as honey from the comb is sweet on your tongue, 14 you may be sure that wisdom is good for the soul. Get wisdom and you have a bright future.
-27-
15 Don't be like the wicked who scheme to rob honest people or to take away their homes. 16 No matter how often honest people fall, they always get up again; but disaster destroys the wicked.
-28-
17 Don't be glad when your enemies meet disaster, and don't rejoice when they stumble. 18 The Lord will know if you are gloating, and he will not like it; and then maybe he won't punish them.
-29-
19 Don't let evil people worry you; don't be envious of them. 20 A wicked person has no future—nothing to look forward to.
-30-
21 Have reverence for the Lord, my child, and honor the king. Have nothing to do with people who rebel against them; 22 such people could be ruined in a moment. Do you realize the disaster that God or the king can cause?
More Wise Sayings
23 The wise have also said these things:
It is wrong for judges to be prejudiced. 24 If they pronounce a guilty person innocent, they will be cursed and hated by everyone. 25 Judges who punish the guilty, however, will be prosperous and enjoy a good reputation.
26 An honest answer is a sign of true friendship.
27 Don't build your house and establish a home until your fields are ready, and you are sure that you can earn a living.
28 Don't give evidence against others without good reason, or say misleading things about them. 29 Don't say, “I'll do to them just what they did to me! I'll get even with them!”
30 I walked through the fields and vineyards of a lazy, stupid person. 31 They were full of thorn bushes and overgrown with weeds. The stone wall around them had fallen down. 32 I looked at this, thought about it, and learned a lesson from it: 33 Go ahead and take your nap; go ahead and sleep. Fold your hands and rest awhile, 34 but while you are asleep, poverty will attack you like an armed robber.
1 Nie zazdrościj złym ludziom
i nie pragnij ich towarzystwa,
2 Gdyż ich serce myśli o gwałcie,
a ich wargi mówią o nieszczęściu.
3 Dom buduje się mądrością,
a umacnia się go roztropnością.
4 I dzięki rozsądkowi napełnia się spichlerze
wszelkimi cennymi i upragnionymi dobrami.
5 Człowiek mądry więcej potrafi niż mocny,
a mąż światły więcej niż silny.
6 Gdyż pod roztropnym dowództwem możesz prowadzić wojnę,
a zwycięstwo jest tam, gdzie jest wielu doradców.
7 Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła;
w sądzie nie otwiera on swoich ust.
8 Kto myśli tylko o tym, jak źle czynić,
tego nazywają wichrzycielem.
9 Zamysł głupca jest grzechem,
a szyderca jest ohydą dla ludzi.
10 Gdy w dniu niedoli jesteś gnuśny,
twoja siła zawodzi.
11 Ratuj wydanych na śmierć,
a tych, których się wiedzie na stracenie, zatrzymaj.
12 Jeżeli mówisz: Nie wiedzieliśmy,
to Ten, który bada serca, przejrzy to.
A Ten, który czuwa nad twoją duszą, wie o tym
i odda każdemu według jego czynu.
13 Synu mój, jedz miód, bo jest dobry,
słodki jest plaster miodu dla twojego podniebienia;
14 Tym też jest wiedza i mądrość dla twojej duszy!
Jeżeli ją znajdziesz, masz jeszcze przyszłość,
a nadzieja twoja nie rozwieje się.
15 Nie czatuj, grzeszniku, przed mieszkaniem sprawiedliwego,
nie burz miejsca jego spoczynku,
16 Bo choć sprawiedliwy siedem razy upadnie, jednak znowu się podniesie;
lecz grzesznicy potykają się w nieszczęściu.
17 Nie ciesz się z upadku swojego nieprzyjaciela,
a gdy się potknie, niech się nie raduje twoje serce,
18 Aby Pan tego mie widział i nie uznał tego za złe;
a wtedy odwróciłby od niego swój gniew.
19 Nie oburzaj się na złoczyńców
i nie unoś się z powodu bezbożnych,
20 Bo zły nie ma przyszłości,
a lampa bezbożnych zgaśnie.
21 Bój się, synu mój, Pana i króla;
nie wynoś się nad żadnego z nich!
22 Gdyż nagle sprowadzą na ciebie nieszczęście
i nie wiadomo, jaka zagłada może przyjść od obu.
23 A jeszcze to pochodzi od mędrców:
Niedobrze, jeżeli się sądzi stronniczo.
24 Kto mówi winowajcy: Jesteś niewinny,
tego przeklinają ludy, temu złorzeczą narody.
25 Lecz tym, którzy wydają sprawiedliwe wyroki, dobrze się powodzi,
spływa na nich błogosławieństwo i szczęście.
26 Właściwa odpowiedź jest jak pocałunek w usta.
27 Wykonaj najpierw swoją pracę na zewnątrz
i upraw dla siebie pole,
a potem zakładaj swój dom.
28 Nie bądź bez powodu oskarżycielem swojego bliźniego
i nie nakłaniaj swoich warg do fałszywych zeznań.
29 Nie mów: Jak on postępuje ze mną, tak ja z nim postąpię,
każdemu oddam według jego czynu.
30 Szedłem koło roli próżniaka
i koło winnicy głupca:
31 A oto wszystko porosło chwastem,
powierzchnię jej pokryły pokrzywy,
a kamienne ogrodzenie było rozwalone.
32 Gdy na to spojrzałem, zwróciło to moją uwagę;
ujrzałem to i wyciągnąłem stąd naukę:
33 Trochę się prześpisz, trochę podrzemiesz,
trochę założysz ręce, aby odpocząć,
34 A wtem zaskoczy cię ubóstwo jak włóczęga
i niedostatek jak zbrojny mąż.