-6-
1 When you sit down to eat with someone important, keep in mind who he is. 2 If you have a big appetite, restrain yourself. 3 Don't be greedy for the fine food he serves; he may be trying to trick you.
-7-
4 Be wise enough not to wear yourself out trying to get rich. 5 Your money can be gone in a flash, as if it had grown wings and flown away like an eagle.
-8-
6 Don't eat at the table of a stingy person or be greedy for the fine food he serves. 7 “Come on and have some more,” he says, but he doesn't mean it. What he thinks is what he really is. 8 You will vomit up what you have eaten, and all your flattery will be wasted.
-9-
9 Don't try to talk sense to a fool; he can't appreciate it.
-10-
10 Never move an old property line or take over land owned by orphans. 11 The Lord is their powerful defender, and he will argue their case against you.
-11-
12 Pay attention to your teacher and learn all you can.
-12-
13 Don't hesitate to discipline children. A good spanking won't kill them. 14 As a matter of fact, it may save their lives.
-13-
15 My child, if you become wise, I will be very happy. 16 I will be proud when I hear you speaking words of wisdom.
-14-
17 Don't be envious of sinful people; let reverence for the Lord be the concern of your life. 18 If it is, you have a bright future.
-15-
19 Listen, my child, be wise and give serious thought to the way you live. 20 Don't associate with people who drink too much wine or stuff themselves with food. 21 Drunkards and gluttons will be reduced to poverty. If all you do is eat and sleep, you will soon be wearing rags.
-16-
22 Listen to your father; without him you would not exist. When your mother is old, show her your appreciation.
23 Truth, wisdom, learning, and good sense—these are worth paying for, but too valuable for you to sell.
24 A righteous person's parents have good reason to be happy. You can take pride in a wise child.
25 Let your father and mother be proud of you; give your mother that happiness.
-17-
26 Pay close attention, son, and let my life be your example. 27 Prostitutes and immoral women are a deadly trap. 28 They wait for you like robbers and cause many men to be unfaithful.
-18-
29-30 Show me people who drink too much, who have to try out fancy drinks, and I will show you people who are miserable and sorry for themselves, always causing trouble and always complaining. Their eyes are bloodshot, and they have bruises that could have been avoided. 31 Don't let wine tempt you, even though it is rich red, and it sparkles in the cup, and it goes down smoothly. 32 The next morning you will feel as if you had been bitten by a poisonous snake. 33 Weird sights will appear before your eyes, and you will not be able to think or speak clearly. 34 You will feel as if you were out on the ocean, seasick, swinging high up in the rigging of a tossing ship. 35 “I must have been hit,” you will say; “I must have been beaten up, but I don't remember it. Why can't I wake up? I need another drink.”
Dalsze rady i ostrzeżenia
1 Gdy z możnym zasiądziesz do stołu,
uważaj pilnie, co masz przed sobą,
2 I przyłóż sobie nóż do gardła,
gdy chciwie jesz;
3 Nie pożądaj jego łakoci,
bo to jest pokarm zwodniczy.
4 Nie trudź się, aby zdobyć bogactwo;
zaniechaj takiej mądrości;
5 Gdy na nie skierujesz swój wzrok, znika,
bo przyprawia sobie skrzydła jak orzeł, który ulatuje ku niebu.
6 Nie spożywaj, chleba człowieka zawistnego
i nie pożądaj jego łakoci,
7 Gdyż są one jak włos w gardle.
Mówi on do ciebie: Jedz! Pij!
Lecz w sercu swoim nie jest ci życzliwy.
8 Spożyty kawałek chleba zwymiotujesz
i zmarnujesz swoje miłe słowa.
9 Nie mów przed głupim,
gdyż wzgardzi twoimi mądrymi słowami.
10 Nie przesuwaj dawnej granicy
i nie wchodź na pole sierot,
11 Gdyż mocny jest ich Obrońca;
On przeprowadzi rozprawę przeciwko tobie.
12 Nakłoń swoje serce do karności,
a swoje ucho do mądrych słów.
13 Nie szczędź chłopcu karcenia;
jeżeli go uderzysz rózgą, nie umrze.
14 Ty go uderzysz rózgą,
a jego duszę wyrwiesz z krainy umarłych.
15 Synu mój, gdy twoje serce jest mądre,
to i moje serce się raduje
16 I moje nerki się weselą,
gdy twoje wargi mówią, co prawe.
17 Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom,
lecz niech zawsze zabiega o bojaźń Pana,
18 Bo wtedy jest przed tobą przyszłość
i twoja nadzieja nie zawiedzie.
19 Słuchaj, synu mój, i bądź mądry!
Skieruj swoje serce na prostą drogę!
20 Nie bywaj wśród upijających się winem
lub obżerających się mięsem,
21 Gdyż pijak i żarłok ubożeją,
a ospali chodzą w łachmanach.
22 Słuchaj swojego ojca, bo on cię zrodził,
i nie gardź swoją matką, dlatego że jest staruszką.
23 Zdobywaj prawdę i nie sprzedawaj jej,
mądrość i karność, i rozum.
24 Ojciec sprawiedliwego bardzo się raduje;
kto zrodził mądrego, cieszy się.
25 Niech się weseli twój ojciec i twoja matka
i niech się raduje twoja rodzicielka.
26 Synu mój, daj mi swoje serce,
a twoje oczy niechaj strzegą moich dróg!
27 Bo dołem głębokim jest nierządnica,
a obca kobieta ciasną studnią.
28 Zaiste, czai się jak rabuś,
wśród ludzi pomnaża niewiernych.
29 Kto mówi: Biada! Kto mówi: Ach!
U kogo jest kłótnia? U kogo skarga?
Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
30 Ci, którzy do późna przesiadują przy winie,
którzy chodzą kosztować winnej mieszaniny.
31 Nie patrz na wino, jak się czerwieni,
jak się skrzy w pucharze i lekko spływa do gardła.
32 Bo w końcu ukąsi jak wąż,
wypuści jad jak żmija.
33 Twoje oczy oglądać będą dziwne rzeczy,
a twoje serce mówić będzie opaczne słowa,
34 I wyda ci się, że śpisz na pełnym morzu
i że jesteś jak śpiący przy sterze okrętu.
35 Bili mnie, a wcale nie bolało,
tłukli mnie, a nic nie czułem.
Jak tylko wytrzeźwieję, znów do niego wrócę.