1 If you have to choose between a good reputation and great wealth, choose a good reputation.
2 The rich and the poor have this in common: the Lord made them both.
3 Sensible people will see trouble coming and avoid it, but an unthinking person will walk right into it and regret it later.
4 Obey the Lord, be humble, and you will get riches, honor, and a long life.
5 If you love your life, stay away from the traps that catch the wicked along the way.
6 Teach children how they should live, and they will remember it all their life.
7 Poor people are slaves of the rich. Borrow money and you are the lender's slave.
8 If you plant the seeds of injustice, disaster will spring up, and your oppression of others will end.
9 Be generous and share your food with the poor. You will be blessed for it.
10 Get rid of a conceited person, and then there will be no more arguments, quarreling, or name-calling.
11 If you love purity of heart and graciousness of speech, the king will be your friend.
12 The Lord sees to it that truth is kept safe by disproving the words of liars.
13 Lazy people stay at home; they say a lion might get them if they go outside.
14 Adultery is a trap—it catches those with whom the Lord is angry.
15 Children just naturally do silly, careless things, but a good spanking will teach them how to behave.
16 If you make gifts to rich people or oppress the poor to get rich, you will become poor yourself.
The Thirty Wise Sayings
17 Listen, and I will teach you what the wise have said. Study their teachings, 18 and you will be glad if you remember them and can quote them. 19 I want you to put your trust in the Lord; that is why I am going to tell them to you now. 20 I have written down thirty sayings for you. They contain knowledge and good advice, 21 and will teach you what the truth really is. Then when you are sent to find it out, you will bring back the right answer.
-1-
22 Don't take advantage of the poor just because you can; don't take advantage of those who stand helpless in court. 23 The Lord will argue their case for them and threaten the life of anyone who threatens theirs.
-2-
24 Don't make friends with people who have hot, violent tempers. 25 You might learn their habits and not be able to change.
-3-
26 Don't promise to be responsible for someone else's debts. 27 If you should be unable to pay, they will take away even your bed.
-4-
28 Never move an old property line that your ancestors established.
-5-
29 Show me someone who does a good job, and I will show you someone who is better than most and worthy of the company of kings.
Dokończenie 376 przypowieści Salomona
1 Cenniejsze jest dobre imię niż wielkie bogactwo,
lepsza przychylność niż srebro i złoto.
2 Bogacz i nędzarz spotykają się;
Pan stworzył obydwu.
3 Przezorny, widząc niebezpieczeństwo, ukrywa się,
lecz prostaczkowie idą naprzód i ponoszą szkodę.
4 Nagrodą za pokorę i bojaźń Bożą
jest bogactwo, cześć i życie.
5 Ciernie i sidła są na drodze przewrotnego;
kto pilnuje swojej duszy, ten jest od nich z dala.
6 Wychowuj chłopca odpowiednio do drogi, którą ma iść,
a nie zejdzie z niej nawet w starości.
7 Bogacz panuje nad nędzarzem,
lecz dłużnik jest sługą wierzyciela.
8 Kto sieje nieprawość, zbiera nieszczęście,
a koniec jego swawoli kładzie rózga.
9 Błogosławiony jest człowiek życzliwy,
gdyż udziela ze swojego chleba ubogiemu.
10 Wypędź naśmiewcę, a ustanie kłótnia
i ucichnie swar i zniewaga.
11 Kto miłuje czystym sercem i wargi ma wdzięczne,
tego przyjacielem jest król.
12 Oczy Pana czuwają nad tym, co znane,
i On podważa słowa wiarołomcy.
13 Leniwy mówi: Lew jest w podwórzu,
mogę być rozszarpany na środku ulicy.
14 Usta obcej kobiety są głębokim dołem;
wpada weń ten, na kogo Pan się gniewa.
15 Głupota tkwi w sercu młodzieńca,
lecz rózga karności wypędza ją stamtąd.
16 Kto uciska ubogiego, dopomaga mu do wzbogacenia;
kto daje bogatemu, doprowadza go do zubożenia.
Rady i ostrzeżenia
17 Słowa mędrców:
Nastaw ucha i słuchaj moich słów;
nakłoń swoje serce, aby je poznało,
18 Jest bowiem miło, gdy je zachowasz w swym wnętrzu,
gdy je będziesz miał zawsze gotowe na swoich wargach.
19 Chcę cię dziś pouczyć o twojej drodze,
abyś swoją ufność pokładał w Panu.
20 Czy nie napisałem ci trzydziestu mądrych rad,
pełnych znajomości rzeczy,
21 Aby cię nauczyć tego, co słuszne i prawdziwe,
abyś mógł dać właściwą odpowiedź temu, kto cię zapytuje?
22 Nie okradaj nędzarza, gdyż jest nędzarzem,
nie depcz ubogiego w sądzie,
23 Gdyż Pan broni ich sprawy
i pozbawia życia tych, którzy ich krzywdzą.
24 Nie przyjaźnij się z człowiekiem popędliwym
i nie obcuj z mężem porywczym,
25 Abyś nie nabrał jego obyczajów
i nie przygotował pułapki na swoją duszę.
26 Nie bądź wśród tych, którzy dają porękę,
ani wśród tych, którzy ręczą za długi,
27 Bo jeżeli nie masz czym zapłacić,
zabiorą łóżko spod ciebie.
28 Nie przesuwaj dawnej granicy,
którą ustalili twoi ojcowie.
29 Gdy wdzisz męża biegłego w swoim zawodzie,
to może on być w służbie u królów,
a nie będzie w służbie u ludzi podłych.