1 Better to eat a dry crust of bread with peace of mind than have a banquet in a house full of trouble.
2 A shrewd servant will gain authority over a master's worthless son and receive a part of the inheritance.
3 Gold and silver are tested by fire, and a person's heart is tested by the Lord.
4 Evil people listen to evil ideas, and liars listen to lies.
5 If you make fun of poor people, you insult the God who made them. You will be punished if you take pleasure in someone's misfortune.
6 Grandparents are proud of their grandchildren, just as children are proud of their parents.
7 Respected people do not tell lies, and fools have nothing worthwhile to say.
8 Some people think a bribe works like magic; they believe it can do anything.
9 If you want people to like you, forgive them when they wrong you. Remembering wrongs can break up a friendship.
10 An intelligent person learns more from one rebuke than a fool learns from being beaten a hundred times.
11 Death will come like a cruel messenger to wicked people who are always stirring up trouble.
12 It is better to meet a mother bear robbed of her cubs than to meet some fool busy with a stupid project.
13 If you repay good with evil, you will never get evil out of your house.
14 The start of an argument is like the first break in a dam; stop it before it goes any further.
15 Condemning the innocent or letting the wicked go—both are hateful to the Lord.
16 It does a fool no good to spend money on an education, because he has no common sense.
17 Friends always show their love. What are relatives for if not to share trouble?
18 Only someone with no sense would promise to be responsible for someone else's debts.
19 To like sin is to like making trouble. If you brag all the time, you are asking for trouble.
20 Anyone who thinks and speaks evil can expect to find nothing good—only disaster.
21 There is nothing but sadness and sorrow for parents whose children do foolish things.
22 Being cheerful keeps you healthy. It is slow death to be gloomy all the time.
23 Corrupt judges accept secret bribes, and then justice is not done.
24 An intelligent person aims at wise action, but a fool starts off in many directions.
25 Foolish children bring grief to their fathers and bitter regrets to their mothers.
26 It is not right to make an innocent person pay a fine; justice is perverted when good people are punished.
27 Those who are sure of themselves do not talk all the time. People who stay calm have real insight. 28 After all, even fools may be thought wise and intelligent if they stay quiet and keep their mouths shut.
1 Lepsza kromka suchego chleba i przy tym spokój,
niż dom pełen mięsa, a przy tym kłótnia.
2 Rozumny sługa będzie panem nad synem nicponiem
i wraz z jego braćmi będzie miał udział w dziedzictwie.
3 Tygiel wytapia srebro, a piec złoto,
lecz Pan bada serca.
4 Złośnik zważa na złośliwe wargi,
fałszywy słucha zgubnego języka.
5 Kto się naśmiewa z ubogiego, urąga jego Stworzycielowi,
a kto się raduje z nieszczęśliwego, nie ujdzie kary.
6 Koroną starców są synowie synów,
a chlubą dzieci są ich ojcowie.
7 Dostojna mowa nie przystoi głupiemu,
tym mniej szlachetnemu — mowa kłamliwa.
8 Za kamień czarodziejski uchodzi dar w oczach tego, kto go daje;
gdziekolwiek się zwróci, ma powodzenie.
9 Zataja występek ten, komu zależy na przyjaźni;
lecz kto o nim rozgłasza, rozłącza przyjaciół.
10 Karcenie głębiej dotyka rozumnego,
niż głupiego sto batów.
11 Zły dąży tylko do buntu,
lecz zostanie przeciwko niemu wysłany okrutny posłaniec.
12 Lepiej spotkać niedźwiedzicę, której zabrano młode,
niż głupca w jego szale.
13 Nie wychodzi zło z domu tego,
kto odpłaca złem za dobre.
14 Kto wywołuje zwadę, jest jak ten, kto wypuszcza wodę;
więc zaniechaj tego, zanim spór wybuchnie.
15 I ten, kto uwalnia winnego, i ten, kto skazuje niewinnego,
obaj są ohydą dla Pana.
16 Na cóż pieniądze w ręku głupca?
Mógłby nabyć mądrości, lecz nie ma na to rozumu.
17 Przyjaciel zawsze okazuje miłość;
rodzi się bratem w niedoli.
18 Człowiekiem nierozumnym jest ten, kto daje zobowiązanie,
kto daje porękę za swojego bliźniego.
19 Kto lubi występek, lubi zwadę;
kto stawia wysoką bramę, dąży do upadku.
20 Człowiek przewrotnego serca nie znajduje szczęścia,
a człowiek podstępnego języka wpada w nieszczęście.
21 Kto spłodził głupca, ten ma zmartwienie;
ojciec głupca nie doznaje radości.
22 Wesołe serce jest najlepszym lekarstwem;
lecz przygnębiony duch wysusza ciało.
23 Bezbożny przyjmuje łapówki ukradkiem,
aby wykrzywiać ścieżki prawa.
24 Roztropny ma twarz zwróconą ku mądrości,
lecz oczy głupca błądzą po krańcach ziemi.
25 Głupi syn jest zmartwieniem dla ojca
i goryczą dla swojej rodzicielki.
26 Już nawet wymierzyć grzywnę niewinnemu nie jest rzeczą dobrą,
a chłostać szlachetnych jest wbrew prawu.
27 Kto oszczędza swych słów, jest rozsądny,
a kto zachowuje spokój ducha, jest roztropny.
28 Nawet głupiec, gdy milczy, uchodzi za mądrego,
za roztropnego, gdy zamyka usta.