1 Lepszy kęs suchego chleba zjedzony w spokoju
niż dom pełen uczt wśród kłótni.
2 Roztropny sługa będzie panował nad synem,
który przynosi wstyd,
i z jego braćmi posiądzie dziedzictwo.
3 W tyglu topi się srebro, w piecu złoto,
Tym, który przenika serca, jest Pan.
4 Niegodziwy chętnie słucha warg nieprawych,
kłamca daje posłuch złym językom.
5 Kto szydzi z biednego, znieważa jego Stwórcę,
kto cieszy się z nieszczęścia, nie uniknie kary.
6 Koroną starców są synowie synów,
chlubą synów ich ojcowie.
7 Nie pasuje głupiemu wzniosła mowa,
tym bardziej księciu mowa kłamliwa.
8 Podarunek jest kamieniem szczęścia dla tego, kto go daje,
gdziekolwiek się zwróci, ma powodzenie.
9 Kto zakrywa winę, szuka miłości,
kto powtarza wieści, odtrąca przyjaciela.
10 Upomnienie bardziej wpływa na rozumnego
niż sto batów na głupca.
11 Zły dąży tylko do buntu,
lecz okrutny posłaniec będzie wysłany przeciwko niemu.
12 Lepiej spotkać niedźwiedzicę pozbawioną młodych
niż głupca pogrążonego w swojej głupocie.
13 Zło nie oddali się od domu tego,
kto odpłaca złem za dobro.
14 Początek kłótni jest jak uwolnienie wody,
wycofaj się, zanim spór wybuchnie.
15 Ten, kto usprawiedliwia niegodziwego,
i ten, kto potępia sprawiedliwego
– obaj są wstrętni dla Pana.
16 Po co pieniądze w ręku głupiego
– żeby nabyć mądrości, jeśli brak mu rozumu?
17 Przyjaciel kocha w każdym czasie,
staje się bratem w nieszczęściu.
18 Człowiek pozbawiony rozumu daje porękę,
ręczy za swojego bliźniego.
19 Kto kocha przestępstwo, kocha kłótnię,
kto wznosi wysoko bramę, dąży do zagłady.
20 Przewrotne serce nie znajdzie dobra,
pokrętny język wpada w nieszczęście.
21 Kto zrodził głupiego, ma zmartwienie,
nie zazna radości ojciec głupca.
22 Radosne serce zapewnia zdrowie,
przygnębiony duch wysusza kości.
23 Niegodziwy bierze łapówkę,
by ścieżki prawa naginać.
24 Mądrość jest przed rozumnym,
oczy głupca błądzą po krańcach ziemi.
25 Głupi syn jest utrapieniem dla ojca,
goryczą dla tej, która go urodziła.
26 Nie jest dobrze nawet nałożyć grzywnę sprawiedliwemu,
a tym bardziej chłostać szlachetnych z powodu ich uczciwości.
27 Kto oszczędza słowa, ma wiedzę,
kto panuje nad sobą, jest rozumny.
28 Nawet głupca, gdy milczy, uznaje się za mądrego,
gdy zamyka usta – za rozsądnego.
1 Better to eat a dry crust of bread with peace of mind than have a banquet in a house full of trouble.
2 A shrewd servant will gain authority over a master's worthless son and receive a part of the inheritance.
3 Gold and silver are tested by fire, and a person's heart is tested by the Lord.
4 Evil people listen to evil ideas, and liars listen to lies.
5 If you make fun of poor people, you insult the God who made them. You will be punished if you take pleasure in someone's misfortune.
6 Grandparents are proud of their grandchildren, just as children are proud of their parents.
7 Respected people do not tell lies, and fools have nothing worthwhile to say.
8 Some people think a bribe works like magic; they believe it can do anything.
9 If you want people to like you, forgive them when they wrong you. Remembering wrongs can break up a friendship.
10 An intelligent person learns more from one rebuke than a fool learns from being beaten a hundred times.
11 Death will come like a cruel messenger to wicked people who are always stirring up trouble.
12 It is better to meet a mother bear robbed of her cubs than to meet some fool busy with a stupid project.
13 If you repay good with evil, you will never get evil out of your house.
14 The start of an argument is like the first break in a dam; stop it before it goes any further.
15 Condemning the innocent or letting the wicked go—both are hateful to the Lord.
16 It does a fool no good to spend money on an education, because he has no common sense.
17 Friends always show their love. What are relatives for if not to share trouble?
18 Only someone with no sense would promise to be responsible for someone else's debts.
19 To like sin is to like making trouble. If you brag all the time, you are asking for trouble.
20 Anyone who thinks and speaks evil can expect to find nothing good—only disaster.
21 There is nothing but sadness and sorrow for parents whose children do foolish things.
22 Being cheerful keeps you healthy. It is slow death to be gloomy all the time.
23 Corrupt judges accept secret bribes, and then justice is not done.
24 An intelligent person aims at wise action, but a fool starts off in many directions.
25 Foolish children bring grief to their fathers and bitter regrets to their mothers.
26 It is not right to make an innocent person pay a fine; justice is perverted when good people are punished.
27 Those who are sure of themselves do not talk all the time. People who stay calm have real insight. 28 After all, even fools may be thought wise and intelligent if they stay quiet and keep their mouths shut.