Los człowieka
1 Zastanawiałem się głęboko i badałem, co to znaczy, że ludzie prawi i mądrzy oraz ich czyny są w ręku Boga, podobnie wszelka miłość i nienawiść. Człowiek nie wie, co go spotka w przyszłości.
2 Tak czy inaczej, wszystkich czeka ten sam los: zarówno człowieka prawego, jak i nieprawego; dobrego, który przestrzega czystości, jak i nieczystego; tego, kto składa ofiary, jak i tego, kto ofiar nie składa; człowieka dobrego, jak i grzesznika; tego, kto zwykł przysięgać, jak i tego, kto obawia się przysięgi.
3 Najgorszą rzeczą pod słońcem jest to, że wszystkich spotka ten sam los oraz że w sercu człowieka gnieździ się tyle zła. Póki żyją, głupota wypełnia ich serca, a potem – do zmarłych!
4 Dopóki ktoś należy do grona żyjących, czuje się bezpieczny, lepszy jest bowiem żywy pies od martwego lwa. 5 Żywi wiedzą przynajmniej, że czeka ich śmierć, umarli zaś niczego już nie wiedzą. Nie spotka ich żadna nagroda, gdyż nikt o nich już nie pamięta. 6 Ich miłość, ich nienawiść, ich namiętności – wszystko przepadło. Nigdy nie będzie już dla nich miejsca pośród spraw, które dzieją się pod słońcem.
7 Idź więc, jedz chleb z radością, a wino pij w pogodzie ducha, gdyż Bóg już spojrzał łaskawie na twoje czyny. 8 Chodź zawsze w białych szatach, a wonnego olejku niech nie zabraknie na twojej głowie. 9 Korzystaj z uciech świata razem z kobietą, którą pokochałeś, przez całe twe ulotne życie, którym Bóg obdarzył cię pod słońcem, przez wszystkie twoje ulotne dni. To jest twoja cząstka w życiu i w całym twoim trudzie pod słońcem. 10 Na ile sił ci starczy, dokonaj dzieł, których się podejmiesz, gdyż w otchłani, ku której zmierzasz, nie będzie żadnych działań ani zamysłów, żadnej wiedzy ani mądrości.
11 Widziałem ponadto pod słońcem, że w wyścigach nie wygrywają najszybsi, w bitwie nie zwyciężają najsilniejsi, mędrcom nie zawsze starcza pożywienia, bogactwo nie przypada w udziale roztropnym ani uczonych nie otacza się szacunkiem. O wszystkim decyduje stosowny czas i zbieg okoliczności. 12 Człowiek zaś nie zna nawet swojego czasu! Jak ryba, którą chwyta sieć podstępna, jak ptak, który wpada w pułapkę, tak samo człowiek nagle znajduje się w potrzasku, gdy nieszczęście spadnie na niego znienacka.
Siła i mądrość
13 Widziałem też pod słońcem przykład mądrości, który zrobił na mnie szczególne wrażenie. 14 Na małe miasto, które liczyło niewielu mieszkańców, ruszył zbrojnie potężny władca. Przystąpił do oblężenia, zbudował wielkie machiny oblężnicze. 15 Lecz w mieście znalazł się pewien ubogi mędrzec i to on je uratował dzięki swojej mądrości. Nikt jednak nie zachował pamięci o owym biedaku.
16 Doszedłem więc do wniosku, że mądrość jest lepsza od siły, lecz mądrość ubogiego spotyka się z pogardą, a jego słów nikt nie słucha.
17 Spokojnie wypowiedziane słowa mędrców brzmią silniej niż okrzyki wodza głupców.
18 Mądrość jest skuteczniejsza od oręża, a jeden grzesznik może spowodować wielką klęskę.
1 I thought long and hard about all this and saw that God controls the actions of wise and righteous people, even their love and their hate. No one knows anything about what lies ahead. 2 It makes no difference. The same fate comes to the righteous and the wicked, to the good and the bad, to those who are religious and those who are not, to those who offer sacrifices and those who do not. A good person is no better off than a sinner; one who takes an oath is no better off than one who does not. 3 One fate comes to all alike, and this is as wrong as anything that happens in this world. As long as people live, their minds are full of evil and madness, and suddenly they die. 4 But anyone who is alive in the world of the living has some hope; a live dog is better off than a dead lion. 5 Yes, the living know they are going to die, but the dead know nothing. They have no further reward; they are completely forgotten. 6 Their loves, their hates, their passions, all died with them. They will never again take part in anything that happens in this world.
7 Go ahead—eat your food and be happy; drink your wine and be cheerful. It's all right with God. 8 Always look happy and cheerful. 9 Enjoy life with the one you love, as long as you live the useless life that God has given you in this world. Enjoy every useless day of it, because that is all you will get for all your trouble. 10 Work hard at whatever you do, because there will be no action, no thought, no knowledge, no wisdom in the world of the dead—and that is where you are going.
11 I realized another thing, that in this world fast runners do not always win the races, and the brave do not always win the battles. The wise do not always earn a living, intelligent people do not always get rich, and capable people do not always rise to high positions. Bad luck happens to everyone. 12 You never know when your time is coming. Like birds suddenly caught in a trap, like fish caught in a net, we are trapped at some evil moment when we least expect it.
Thoughts on Wisdom and Foolishness
13 There is something else I saw, a good example of how wisdom is regarded in this world. 14 There was a little town without many people in it. A powerful king attacked it. He surrounded it and prepared to break through the walls. 15 Someone lived there who was poor, but so clever that he could have saved the town. But no one thought about him. 16 I have always said that wisdom is better than strength, but no one thinks of the poor as wise or pays any attention to what they say. 17 It is better to listen to the quiet words of someone wise than to the shouts of a ruler at a council of fools. 18 Wisdom does more good than weapons, but one sinner can undo a lot of good.