Śmierć Antiocha IV Epifanesa
1 Król Antioch, przechodząc przez wszystkie północne krainy, usłyszał, że w Persji istnieje miasto Elymais, słynne z bogactwa, ze srebra i złota. 2 Była w nim pełna bogactw świątynia, w której znajdowały się złote zbroje, pancerze i tarcze, pozostawione tam przez Aleksandra, syna Filipa, króla macedońskiego, który jako pierwszy królował nad Grekami. 3 Przybył więc i starał się zdobyć miasto i je złupić, lecz nie zdołał, gdyż o jego zamiarze dowiedzieli się mieszkańcy miasta. 4 Gdy stanęli do walki przeciwko niemu, on uciekł. Odszedł stamtąd z wielkim smutkiem i powrócił do Babilonii.
5 Jakiś posłaniec przybył do Persji i zawiadomił go, że wojska, które weszły do ziemi judzkiej, zostały zmuszone do odwrotu; 6 że najpierw Lizjasz udał się tam z potężnym wojskiem, lecz uciekł na widok Żydów; że tamci wzmocnili się dzięki broni, wojsku i licznym łupom, które zabrali pokonanym przez siebie wojskom; 7 że zburzyli obrzydliwość, którą król zbudował na ołtarzu w Jeruzalem, a świątynię, tak jak dawniej, otoczyli wysokimi murami, podobnie jak Bet-Sur, jego miasto.
8 Gdy król usłyszał te wiadomości, osłupiał i przeraził się, padł na łóżko i zachorował ze smutku, gdyż nie stało się tak, jak pragnął. 9 Przebywał tam wiele dni, bo ponownie opanował go wielki smutek i sądził, że umrze. 10 Przywołał wszystkich swoich przyjaciół i powiedział do nich: Sen oddalił się od moich oczu, a serce czuje się przygnębione ze zmartwienia. 11 Powiedziałem sobie: Do jakiego utrapienia i wielkiego zamętu doszedłem, w którym teraz się znajduję. Przecież byłem życzliwy i miłowany za sposób sprawowania władzy. 12 Teraz jednak przypomniałem sobie nieszczęścia, które spowodowałem w Jeruzalem. Wziąłem wszystkie srebrne i złote naczynia, które się w niej znajdowały, i poleciłem, aby bez powodu wygubić mieszkańców Judy. 13 Zrozumiałem, że dlatego dotknęły mnie te nieszczęścia. I oto ginę z powodu wielkiego smutku na obcej ziemi.
Antioch V Eupator królem
14 Potem przywołał Filipa, jednego ze swoich przyjaciół, i ustanowił go zarządcą całego swojego królestwa. 15 Dał mu diadem, swoją szatę i pierścień, aby wychował jego syna Antiocha i przygotował go do królowania. 16 Król Antioch zmarł tam w roku sto czterdziestym dziewiątym. 17 Gdy Lizjasz dowiedział się, że król umarł, ustanowił królem jego syna, Antiocha, którego wychowywał od dzieciństwa, i nadał mu imię Eupator.
Atak Judy na twierdzę Akra
18 Ci, którzy byli w twierdzy, nękali Izraelitów wokół świątyni. Na różne sposoby wyrządzali zło i wspomagali pogan. 19 Dlatego Juda postanowił ich wytępić. Zwołał więc cały lud, aby przystąpić do oblężenia. 20 Zebrali się razem i rozpoczęli oblegać twierdzę w roku sto pięćdziesiątym. Zrobili wyrzutnie i machiny oblężnicze. 21 Spośród oblężonych wydostało się jednak kilku. Przyłączyli się do nich niektórzy bezbożni z Izraela. 22 Udali się do króla i powiedzieli: Jak długo jeszcze nie wymierzysz sprawiedliwości i nie pomścisz naszych braci? 23 Chętnie służyliśmy twojemu ojcu, postępowaliśmy zgodnie z jego postanowieniami i wykonywaliśmy jego nakazy. 24 Dlatego synowie naszego narodu oblegli twierdzę i stali się naszymi przeciwnikami. Ponadto kogo z nas znaleźli, tego zabili, a nasze dobra rozgrabili. 25 Nie tylko na nas samych podnieśli rękę, lecz także na wszystkie sąsiednie krainy. 26 I oto dzisiaj oblegają twierdzę w Jeruzalem, aby ją wziąć w posiadanie. Obwarowali też świątynię i Bet-Sur. 27 Jeśli ich szybko nie uprzedzisz, to uczynią jeszcze gorsze rzeczy od tych i nie będziesz mógł ich powstrzymać.
Bitwa pod Bet-Zacharia
28 Król rozgniewał się z powodu tego, co usłyszał. Zgromadził wszystkich swoich przyjaciół, dowódców swego wojska i tych, którzy byli przełożonymi nad jazdą. 29 Także z innych królestw i wysp morskich przybyły do niego wojska najemne. 30 Liczba jego wojska wynosiła sto tysięcy pieszych, dwadzieścia tysięcy jeźdźców i trzydzieści dwa słonie, przysposobione do bitwy. 31 Przeszli przez Idumeę i uderzyli na Bet-Sur. Walczyli wiele dni i budowali machiny oblężnicze. Obrońcy jednak wychodzili, podpalali je i walczyli mężnie.
32 Wtedy Juda odstąpił od twierdzy i rozbił obóz przy Bet-Zacharia, naprzeciw obozu króla. 33 Król wstał wczesnym rankiem i szybko poprowadził wojsko drogą do Bet-Zacharia. Wojska zajęły pozycje do bitwy i zadęto w trąby. 34 Słoniom pokazano sok z winogron i czarnych jeżyn, aby pobudzić je do walki. 35 Zwierzęta przydzielono falangom. Przy każdym słoniu postawiono tysiąc ludzi okrytych w pancerze z ogniw łańcuszkowych, w hełmach z brązu na głowach. Ponadto do każdego zwierzęcia przydzielono pięćset wyborowych jeźdźców. 36 Poprzedzali oni zwierzę, gdziekolwiek się znalazło. Gdzie tylko szło, szli razem z nim – nie oddalali się od niego. 37 Na każdym zwierzęciu były dobrze zabezpieczone drewniane wieże, umocowane machiny i czterech żołnierzy, którzy z nich walczyli, i kierujący nim Hindus. 38 Pozostałą część jazdy król umieścił z jednej i drugiej strony, po obu skrzydłach wojska, aby niepokoili nieprzyjaciół i osłaniali falangi. 39 Kiedy słońce zabłysło na złotych i brązowych tarczach, rozbłysły od nich góry i rozświetliły się jak ogniste pochodnie. 40 Część wojska króla rozeszła się na wyżyny, a część w doliny. Ruszyli pewnie i w szyku. 41 Wszyscy, którzy usłyszeli odgłosy tłumu, marsz i szczęk broni, zadrżeli. Było to bowiem bardzo wielkie i silne wojsko. 42 Juda także zbliżył się ze swoim wojskiem, by walczyć. Z królewskiego wojska padło sześciuset żołnierzy.
Bohaterstwo Eleazara
43 Eleazar Auaran zobaczył, że jedno ze zwierząt przewyższa wszystkie inne zwierzęta i jest osłonięte królewskim pancerzem. Sądził więc, że jest na nim król 44 i ofiarował siebie, aby ocalić swój lud i zdobyć wieczną sławę. 45 Pobiegł ku niemu przez środek falangi, zabijając na prawo i lewo, tak że nieprzyjaciele rozstępowali się przed nim. 46 Wszedł pod słonia, ugodził go od spodu i zabił. Słoń jednak, padając na ziemię, przygniótł go, tak że zginął. 47 Żydzi, widząc siłę króla i impet wojsk, wycofali się.
Oblężenie Syjonu
48 Część wojska królewskiego ruszyła przeciwko nim w kierunku Jeruzalem, a król rozbił obóz w Judei, naprzeciw góry Syjon. 49 Zawarł pokój z tymi, którzy byli w Bet-Sur. Wyszli oni z miasta, bo z powodu roku szabatowego w kraju nie było tam dla nich żywności, aby mogli przetrwać oblężenie. 50 Król zajął więc Bet-Sur i umieścił tam załogę, by je strzec.
51 Przez wiele dni oblegał świątynię. Ustawił tam wyrzutnie i machiny oblężnicze, miotacze ognia i kamieni, skorpiony do miotania strzał i proce. 52 Oni zaś także zbudowali machiny przeciwko ich machinom oblężniczym i walczyli przez wiele dni. 53 Nie było już żywności w magazynach, bo był to rok szabatowy, a ci, którzy schronili się w Judei przed poganami, zjedli resztę zapasów. 54 W świątyni pozostało więc niewielu mężczyzn, gdyż dotknął ich głód i rozproszyli się, udając się do swoich domów.
Pokój religijny dla Żydów
55 Wtedy Lizjasz usłyszał, że Filip, którego jeszcze za życia król Antioch ustanowił wychowawcą swojego syna Antiocha, by nauczył go rządzić królestwem, 56 powrócił z Persji i Medii, razem z wojskiem, które poszło z królem, i stara się przejąć władzę. 57 Zgodził się więc pospiesznie na odstąpienie od oblężenia i powiedział królowi, dowódcom wojska i ludowi: Każdego dnia ponosimy straty i mamy niewiele jedzenia, a miejsce, które oblegamy, jest silnie obwarowane. Tymczasem sprawy królestwa nas przynaglają. 58 Podajmy więc teraz rękę tym ludziom i zawrzyjmy pokój z nimi i z całym ich narodem. 59 Pozwólmy im postępować według ich praw, jak to było poprzednio, bo z powodu odrzucenia przez nas ich praw, rozgniewali się i uczynili to wszystko. 60 Królowi i dowódcom spodobała się ta mowa. Wysłał więc do Żydów poselstwo w celu zawarcia pokoju, a oni wyrazili zgodę. 61 Gdy król i dowódcy potwierdzili to przysięgą, obrońcy wyszli z twierdzy. 62 Następnie król wszedł na górę Syjon, ale gdy zobaczył umocnienia tego miejsca, złamał złożoną przysięgę i nakazał zburzyć mur, biegnący dookoła. 63 Potem pośpiesznie odszedł, powrócił do Antiochii, gdzie znalazł Filipa, panującego nad miastem. Stoczył z nim walkę i siłą zdobył miasto.
The Death of Antiochus the Fourth
(2 Maccabees 1.11-172 9.1-292 10.9-11)1 As King Antiochus the Fourth was passing through Mesopotamia, he heard of a city in Persia, named Elymais, which was famous for its riches in silver and gold. 2 The temple was very rich, containing gold shields, armor, and weapons left there by Alexander, son of King Philip of Macedonia, who was the first to rule the Greek Empire. 3 Antiochus came and tried to take the city and loot it, but he didn't succeed, because the citizens had learned what he was planning to do, 4 and they drew up their troops to resist him. In great frustration he withdrew to return to Babylonia.
5 In Persia a messenger reached him with the news that the armies he had sent into Judea had been defeated. 6 Lysias and his strong army had been forced to flee from the Jews, who were now reinforced by the additional weapons, supplies, and loot they had taken from the defeated armies. 7 The Jews had pulled down the thing they called “The Awful Horror” that Antiochus had built on the altar in Jerusalem. They had also surrounded the Temple with high walls, as it had been before, and had taken and fortified the town of Bethzur, one of the king's own towns.
8 When the king heard this report, he was so dumbfounded and terribly shaken that he went to bed in a fit of deep depression because things had not turned out as he had hoped. 9 He remained ill for a long time, as waves of despair swept over him, until he finally realized that he was going to die. 10 He called together all those to whom he had given the title “Friends of the King” and said to them, “I cannot sleep, and my heart is broken with grief and worry. 11 At first I asked myself why these great waves of trouble were sweeping over me, since I have been kind and well-liked during my reign. 12 But then I remembered the wrongs I did in Jerusalem when I took all the silver and gold objects from the Temple and tried without any good reason to destroy the inhabitants of Judea. 13 I know this is why all these terrible things have happened to me and I am about to die in deep despair here in this foreign land.”
14 Then he called Philip, one of his most trusted advisers, and put him in charge of his whole empire. 15 He gave him his crown, robe, and official ring, and authorized him to educate his son Antiochus the Fifth and bring him up to be king. 16 King Antiochus died there in the year 149.
17 When Lysias learned that the king had died, he made the young Antiochus king in place of his father. He had brought up Antiochus from childhood and now gave him the name Eupator.
The Campaign of Antiochus the Fifth and Lysias
(2 Maccabees 13.1-262 11.22-26)18 Meanwhile, the enemies in the fort at Jerusalem had been blockading the people of Israel in the area around the Temple, constantly causing them trouble and giving support to the Gentiles. 19 So Judas decided to get rid of them and called all the people together to besiege the fort. 20 The people assembled and laid siege to the fort in the year 150. They built siege platforms and battering rams.
21 But some of the men under siege escaped, and together with some of the renegade Jews, they went to the king and said, 22 “How long are you going to wait before you take revenge for what was done to our countrymen? 23 We were willing to serve your father, follow his orders, and obey his decrees. 24 But what good did it do us? Now our own countrymen have become our enemies. In fact, they have killed as many of us as they could find and have stolen our possessions. 25 But we are not the only ones they have harmed; they have attacked all their neighbors. 26 And now they have laid siege to the fort in Jerusalem and are planning to take it. They have also fortified the Temple and Bethzur. 27 Unless you act immediately, they will do even more, and you will not be able to stop them.”
28 When the king heard this, he was furious. He brought together all the army commanders, the cavalry officers, and his most trusted advisers. 29 He also hired mercenary soldiers from other countries and from the Greek islands. 30 His forces numbered 100,000 infantry, 20,000 cavalry, and 32 elephants trained for war. 31 The king and his army passed through Idumea and laid siege to Bethzur, where they fought for a long time. They built battering rams and siege platforms, but the defenders fought bravely and came out of the town and burned down the platforms.
32 Then Judas withdrew his troops from the fort in Jerusalem and set up his camp at Beth Zechariah, blocking the advance of the king's army. 33 Early the next morning, the king rapidly moved his army along the road to Beth Zechariah, where his troops took up battle positions and blew trumpets. 34 They got the elephants ready for battle by showing them grape juice and mulberry juice. 35 The huge animals were distributed among the infantry units. A thousand men, protected by chain armor and bronze helmets, were stationed with each elephant. Each animal was also accompanied by a special force of 500 cavalry, 36 which always remained with the elephant. 37 A strong, protected wooden platform was securely fastened by a special harness to the back of each elephant. Three soldiers rode on each animal, in addition to the elephant driver. 38 Lysias placed the rest of the cavalry on the two flanks of the army where they could be protected by the infantry while harassing the enemy. 39 The sunlight, reflected off the bronze and gold shields, shone on the mountains and flashed like burning torches. 40 Part of the king's army was spread out over the higher ground of the mountain slopes and part over the lower land, but they all moved forward steadily and in good order. 41 All the people were terrified when they heard the noise made by the clashing of weapons and the marching of that great and powerful army.
42 Judas and his army advanced into battle, and immediately killed 600 of the king's army. 43 When Eleazar Avaran saw that one of the elephants was larger than the others and that it was covered with royal armor, he thought that the king was riding on it. 44 Eleazar sacrificed his life to save his people and to gain eternal fame. 45 He ran boldly toward the elephant, which was in the middle of a battalion of infantry. He rushed forward killing men to the right and left, so that the enemy soldiers fell back before him on both sides. 46 He slipped in under the elephant and stabbed it to death, and it fell on him and killed him. 47 But when the Jews realized how strong the royal army was and how determined it was to fight, they retreated.
48 The king and his army advanced to fight the Jews at Jerusalem and laid siege to the whole of Judea and Jerusalem. 49 He made peace with the Jews of Bethzur, who then left the town. There had not been enough food in the town for them to withstand the siege because it was the sabbatical year, when no crops were planted. 50 The king occupied Bethzur and stationed a body of troops there to guard it. 51 Then he surrounded the Temple and besieged it for a long time. He set up siege platforms, battering rams, catapults for throwing fire and stones, and other weapons to throw spears and rocks. 52 The defenders also made war machines to oppose those of the enemy, and so the battle went on for a long time. 53 But there was no food left in the Temple storage bins because it was the sabbatical year, and the people who had fled from the Gentiles and taken refuge in Judea had eaten all the food that had been stored there. 54 The shortage of food had been so severe that many people had scattered to their homes, and only a few men were left in the Temple.
55 Meanwhile, Philip, who had been appointed by King Antiochus before his death to educate his son to be king, 56 returned from Persia and Media. He had come back with the royal army and planned to take control of the government. When Lysias heard this news, 57 he made rapid preparations to depart. He said to the young king, to his officers, and to his men, “We are growing weaker each day; we are short of provisions, and this place we are besieging is strong. Besides, there are pressing government affairs which need our attention. 58 So now let's arrange a truce and make a peace treaty with the Jews and their whole nation. 59 We will allow them to follow their own laws and customs as they did before. All this trouble started when we provoked them by abolishing their laws and customs.”
60 This recommendation was well received by the king and the officers, so Lysias proposed peace terms to the Jews, and they accepted them. 61 When the king and his officers solemnly agreed to abide by these terms, the Jews came out of their fortress. 62 But when the king entered the Temple area on Mount Zion and saw the strong fortifications, he broke his word and ordered the walls surrounding the Temple to be torn down. 63 Then he hurriedly left and returned to Antioch, where he found Philip in control of the city. The king attacked the city and took it by force.