Advertencias contra la pereza y la mentira
1 Hijo mío, si sales fiador por tu amigo,
y empeñas tu palabra en favor de un extraño,
2 te has enredado con tus propias palabras;
¡eres cautivo de tus propias promesas!
3 Hijo mío, has caído en manos de tu prójimo.
Para librarte, tienes que hacer lo siguiente:
Ve a hablar con tu prójimo, y humíllate ante él.
4 No te des un momento de reposo;
no cierres los ojos ni te duermas.
5 Sé como gacela, y escápate del cazador;
sé como un ave, y líbrate del que pone trampas.
6 Perezoso, mira a las hormigas;
fíjate en sus caminos, y ponte a pensar.
7 Ellas no tienen quien las mande,
ni quien les dé órdenes ni las gobierne.
8 Preparan su comida en el verano,
y en el tiempo de la siega recogen su comida.
9 Perezoso, ¿cuánto más seguirás durmiendo?
¿Cuándo vas a despertar de tu sueño?
10 Un poco de dormir, un poco de soñar,
un poco de cruzarse de brazos para descansar,
11 y así vendrán tu necesidad y tu pobreza:
como un vago, como un mercenario.
12 El que es malvado y canalla
siempre anda diciendo cosas perversas;
13 guiña los ojos, mueve los pies,
hace señas con los dedos;
14 en su corazón solo hay perversidad,
y todo el tiempo anda pensando en el mal.
¡Siempre anda sembrando discordias!
15 Por eso, cuando menos lo espere,
le sobrevendrá la ruina sin que pueda evitarlo.
16 Hay seis, y hasta siete cosas
que el Señor detesta con toda el alma:
17 Los ojos altivos, la lengua mentirosa,
las manos que derraman sangre inocente,
18 la mente que maquina planes inicuos,
los pies que se apresuran a hacer el mal,
19 el testigo falso que propaga mentiras,
y el que siembra discordia entre hermanos.
Advertencia contra el adulterio
20 Hijo mío, cumple el mandamiento de tu padre,
y no te apartes de la enseñanza de tu madre.
21 Llévalos siempre dentro de tu corazón;
pórtalos alrededor de tu cuello.
22 Serán tu guía cuando camines,
te protegerán cuando duermas,
y te hablarán cuando despiertes.
23 El mandamiento es lámpara,
la enseñanza es luz,
y las reprensiones son el camino de la vida.
24 Te librarán de la mujer malvada,
de la lengua sutil de la mujer ajena.
25 No codicies en tu corazón su hermosura,
ni dejes que ella te atrape con sus miradas.
26 Una ramera te cuesta un bocado de pan,
pero la mujer ajena te puede costar la vida.
27 ¿Quién se echa fuego en el pecho
sin que se queme su ropa?
28 ¿Quién puede andar sobre brasas
sin que se quemen sus pies?
29 ¡Pues tampoco puede clamar inocencia
el que se acuesta con la mujer de su prójimo!
30 Nadie desprecia al que roba,
si lo hace para calmar su apetito;
31 si lo sorprenden, debe pagar siete veces
y entregar todo el patrimonio de su casa,
32 pero cometer adulterio es no tener cabeza;
quien adultera, se corrompe a sí mismo,
33 lo que obtiene son golpes y vergüenza,
y nunca logra borrar esa mancha.
34 Los celos despiertan la ira del hombre,
y en el día de la venganza este no perdona;
35 no perdona ni se da por satisfecho,
aunque se le ofrezcan muchos obsequios.
Ostrzeżenie przed poręczeniem
1 Synu mój! Jeżeli ręczyłeś za swego bliźniego,
jeżeli dałeś porękę obcemu,
2 Jeżeli związany jesteś przez słowa swoich ust,
schwytany przez własną mowę,
3 Uczyń to, synu mój, abyś znowu był wolny,
gdyż jesteś w ręku swego bliźniego!
Idź spiesznie i nalegaj na swego bliźniego,
4 Nie daj zasnąć swoim oczom i nie pozwól,
aby się zdrzemnęły twoje powieki!
5 Wyrwij się jak gazela z sieci
i jak ptak z ręki ptasznika,
Napiętnowanie lenistwa
6 Idź do mrówki, leniwcze,
przypatrz się jej postępowaniu, abyś zmądrzał.
7 Nie ma ona wodza
ani nadzorcy, ani władcy,
8 A jednak w lecie przygotowuje swój pokarm,
w żniwa zgromadza swoją żywność.
9 Leniwcze! Jak długo będziesz leżał,
kiedy podniesiesz się ze snu?
10 Jeszcze trochę pospać, trochę podrzemać,
jeszcze trochę założyć ręce aby odpocząć.
11 Tak zaskoczy cię ubóstwo jak zbójca
i niedostatek, jak mąż zbrojny.
Potępienie fałszu
12 Człowiek niegodziwy, mąż bezbożny,
chodzi z fałszem na ustach,
13 Mruga oczyma, daje znaki nogami,
palcami wskazuje,
14 W sercu swoim chowa podstęp,
ustawicznie knuje zło, sieje niezgodę.
15 Dlatego nagle spada nań nieszczęście,
w oka mgnieniu bywa bez ratunku zdruzgotany.
Zestawienie wad
16 Tych sześć rzeczy nienawidzi Pan,
a tych siedem jest dla niego obrzydliwością:
17 Butne oczy, kłamliwy język,
ręce, które przelewają krew niewinną,
18 Serce, które knuje złe myśli,
nogi, które śpieszą do złego,
19 Składanie fałszywego świadectwa,
i sianie niezgody między braćmi.
Ostrzeżenie przed cudzołóstwem
20 Zachowuj, synu mój, przykazanie swego ojca
i nie odrzucaj nauki swojej matki!
21 Utrwal je na zawsze w swoim sercu,
i owiń nim swoją szyję.
22 Gdy pójdziesz, będzie ci towarzyszyć,
strzec cię będzie w czasie twojego snu,
a gdy się obudzisz, odezwie się do ciebie,
23 Gdyż przykazanie jest pochodnią, a nauka światłem;
drogą życia zaś są napomnienia do karności;
24 Strzegą cię bowiem od złej kobiety,
od słodkiego języka cudzej.
25 Nie pożądaj w swym sercu jej piękności
i niech cię nie złapie mruganiem swoich powiek,
26 Gdyż nierządnicę można zgodzić za bochenek chleba,
lecz cudzołożna żona przyprawia o cenne życie.
27 Czy może kto zgarnąć ogień do swojego zanadrza,
a jego odzienie się nie spali?
28 Czy może kto chodzić po rozżarzonych węglach,
a jego stopy się nie poparzą?
29 Tak jest z tym, kto chodzi do żony swojego bliźniego:
nie ujdzie bezkarnie ten, kto się jej dotyka.
30 Czy nie pogardza się złodziejem za to, że kradnie,
nawet aby zaspokoić głód?
31 A gdy go złapią, musi oddać siedmiokrotnie,
musi oddać całe mienie swojego domu.
32 Lecz kto cudzołoży z zamężną, jest pozbawiony rozumu,
a kto chce samego siebie zgubić, niech tak robi.
33 Ciosów i wstydu się doszuka,
nie zmażę swojej hańby.
34 Gdyż zazdrość wywołuje gniew męża,
który w dniu zemsty nie zna pobłażania;
35 Nie przyjmie żadnego okupu
i nie zgodzi się nań, choćbyś dawał dużo darów.