1 No sientas envidia por los malvados
ni busques estar en su compañía,
2 porque en su corazón solo piensan en robar
y sus labios solo hablan de cosas perversas.
3 La casa se edifica con sabiduría
y se afirma con inteligencia.
4 Sus alcobas se llenan con buen juicio,
y con todo bien preciado y agradable.
5 Es mejor ser sabio que ser fuerte;
es mejor tener ciencia que mucha fuerza.
6 Porque la guerra se hace con buenos planes,
y la victoria se obtiene con muchos consejos.
7 Para el necio, la sabiduría resulta inalcanzable;
entre los consejeros, no abre la boca.
8 Al que solo piensa en hacer el mal
se le llama conspirador.
9 Los pensamientos del necio son pecado;
todo el mundo aborrece a los burlones.
10 Si en momentos difíciles te rindes,
muy limitada es la fuerza que tienes.
11 Libera a los que marchan a la muerte;
salva a los que están por ser ejecutados.
12 Tal vez digas: «Esto no lo sabíamos»;
pero lo sabe el que pesa los corazones,
lo sabe el que observa lo que haces,
el que da a cada uno lo que merecen sus obras.
13 Hijo mío, prueba la miel, que es buena;
¡dulce al paladar es la miel del panal!
14 Así de dulce te será la sabiduría.
Si la encuentras tendrás tu recompensa,
y al final tu esperanza no se verá frustrada.
15 Tú, malvado, no aceches la tienda del justo
ni saquees el lugar donde habita,
16 porque tal vez caiga el justo siete veces,
pero otras tantas volverá a levantarse;
en cambio, los impíos caerán en desgracia.
17 No te alegres cuando caiga tu enemigo;
que no se alegre tu corazón cuando él tropiece,
18 no sea que el Señor lo vea, y le desagrade,
y deponga su enojo contra él.
19 No te enojes por causa de los malignos
ni sientas envidia de los inicuos,
20 porque los malvados no tendrán buen fin;
¡la lámpara de los impíos se apagará!
21 Hijo mío, teme al Señor y al rey.
No te juntes con gente rebelde,
22 porque de pronto pueden ser castigados,
¡y quién sabe qué clase de castigo
ellos dos pueden enviar sobre los rebeldes!
Otros dichos
23 Estos son también dichos de los sabios:
No está bien discriminar a nadie en el juicio.
24 Al que llama justo al malvado,
los pueblos lo maldicen y lo odian las naciones;
25 pero quienes lo reprenden serán felices,
y sobre ellos viene gran bendición.
26 Dar una buena respuesta
es como dar un beso en los labios.
27 Comienza por preparar tus campos
y por disponerte para la siembra,
y después de eso construye tu casa.
28 No des falso testimonio contra tu prójimo,
ni prodigues lisonjas con tus labios.
29 No digas: «Le haré lo que él me hizo.
Le daré a ese hombre lo que se merece.»
30 Pasé junto al campo del perezoso,
junto a la viña del falto de entendimiento,
31 y vi espinos por todas partes;
las ortigas cubrían toda la superficie
y la cerca de piedras estaba por los suelos.
32 Miré esto, y lo guardé en mi memoria;
lo vi, y aprendí una lección.
33 Un poco de dormir, un poco de soñar,
un poco de cruzarse de brazos para descansar.
34 Así vendrán tu necesidad y tu pobreza:
como un vago, como un mercenario.
1 Nie zazdrościj złym ludziom
i nie pragnij ich towarzystwa,
2 Gdyż ich serce myśli o gwałcie,
a ich wargi mówią o nieszczęściu.
3 Dom buduje się mądrością,
a umacnia się go roztropnością.
4 I dzięki rozsądkowi napełnia się spichlerze
wszelkimi cennymi i upragnionymi dobrami.
5 Człowiek mądry więcej potrafi niż mocny,
a mąż światły więcej niż silny.
6 Gdyż pod roztropnym dowództwem możesz prowadzić wojnę,
a zwycięstwo jest tam, gdzie jest wielu doradców.
7 Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła;
w sądzie nie otwiera on swoich ust.
8 Kto myśli tylko o tym, jak źle czynić,
tego nazywają wichrzycielem.
9 Zamysł głupca jest grzechem,
a szyderca jest ohydą dla ludzi.
10 Gdy w dniu niedoli jesteś gnuśny,
twoja siła zawodzi.
11 Ratuj wydanych na śmierć,
a tych, których się wiedzie na stracenie, zatrzymaj.
12 Jeżeli mówisz: Nie wiedzieliśmy,
to Ten, który bada serca, przejrzy to.
A Ten, który czuwa nad twoją duszą, wie o tym
i odda każdemu według jego czynu.
13 Synu mój, jedz miód, bo jest dobry,
słodki jest plaster miodu dla twojego podniebienia;
14 Tym też jest wiedza i mądrość dla twojej duszy!
Jeżeli ją znajdziesz, masz jeszcze przyszłość,
a nadzieja twoja nie rozwieje się.
15 Nie czatuj, grzeszniku, przed mieszkaniem sprawiedliwego,
nie burz miejsca jego spoczynku,
16 Bo choć sprawiedliwy siedem razy upadnie, jednak znowu się podniesie;
lecz grzesznicy potykają się w nieszczęściu.
17 Nie ciesz się z upadku swojego nieprzyjaciela,
a gdy się potknie, niech się nie raduje twoje serce,
18 Aby Pan tego mie widział i nie uznał tego za złe;
a wtedy odwróciłby od niego swój gniew.
19 Nie oburzaj się na złoczyńców
i nie unoś się z powodu bezbożnych,
20 Bo zły nie ma przyszłości,
a lampa bezbożnych zgaśnie.
21 Bój się, synu mój, Pana i króla;
nie wynoś się nad żadnego z nich!
22 Gdyż nagle sprowadzą na ciebie nieszczęście
i nie wiadomo, jaka zagłada może przyjść od obu.
23 A jeszcze to pochodzi od mędrców:
Niedobrze, jeżeli się sądzi stronniczo.
24 Kto mówi winowajcy: Jesteś niewinny,
tego przeklinają ludy, temu złorzeczą narody.
25 Lecz tym, którzy wydają sprawiedliwe wyroki, dobrze się powodzi,
spływa na nich błogosławieństwo i szczęście.
26 Właściwa odpowiedź jest jak pocałunek w usta.
27 Wykonaj najpierw swoją pracę na zewnątrz
i upraw dla siebie pole,
a potem zakładaj swój dom.
28 Nie bądź bez powodu oskarżycielem swojego bliźniego
i nie nakłaniaj swoich warg do fałszywych zeznań.
29 Nie mów: Jak on postępuje ze mną, tak ja z nim postąpię,
każdemu oddam według jego czynu.
30 Szedłem koło roli próżniaka
i koło winnicy głupca:
31 A oto wszystko porosło chwastem,
powierzchnię jej pokryły pokrzywy,
a kamienne ogrodzenie było rozwalone.
32 Gdy na to spojrzałem, zwróciło to moją uwagę;
ujrzałem to i wyciągnąłem stąd naukę:
33 Trochę się prześpisz, trochę podrzemiesz,
trochę założysz ręce, aby odpocząć,
34 A wtem zaskoczy cię ubóstwo jak włóczęga
i niedostatek jak zbrojny mąż.