1 Mejor tener buena fama que mucha riqueza;
la buena fama es mejor que la plata y el oro.
2 El rico y el pobre coinciden en algo:
a uno y otro los hizo el Señor.
3 El que es astuto, ve el peligro y se esconde;
el que es ingenuo, sigue adelante y es afectado.
4 El Señor recompensa a los que le temen
con riquezas, honra y vida, si son humildes.
5 El camino del perverso está lleno de trampas y espinas;
quien se cuida a sí mismo, se cuida de seguirlo.
6 Enseña al niño a seguir fielmente su camino,
y aunque llegue a anciano no se apartará de él.
7 Los ricos son los amos de los pobres;
los deudores son esclavos de los prestamistas.
8 El que siembra maldad, maldad cosechará;
¡el Señor destruirá su insolente violencia!
9 ¡Bendito sea quien ve a otros con bondad
y comparte su pan con el indigente!
10 Expulsa al blasfemo, y se acabarán las peleas,
cesarán los pleitos y las ofensas.
11 El rey ama y brinda su amistad
al hombre de corazón puro y labios amables.
12 El Señor es guardián del conocimiento,
pero trastorna los planes de los traidores.
13 El perezoso arguye: «¡Hay un león en la calle!
Si salgo, ¡seré hombre muerto!»
14 Los labios de la mujer ajena son un abismo,
en donde cae el que provoca la ira del Señor.
15 La necedad va ligada al corazón del joven,
pero la vara disciplinaria le quita lo necio.
16 Oprimir al pobre para hacerse rico,
o hacer al rico más rico, conduce a la pobreza.
Treinta dichos egipcios
17 Inclina tu oído y escucha las palabras de los sabios;
aplica tu corazón a mi sabiduría.
18 Es una delicia, si la guardas dentro de ti
y si la afirmas sobre tus labios.
19 Hoy te la he dado a conocer
para que pongas tu confianza en el Señor.
20 ¿Acaso no te he escrito treinta dichos
para impartirte consejos y conocimientos?
21 Te he dado a conocer palabras de verdad,
para que las lleves a quienes te enviaron.
22 No te aproveches del pobre porque es pobre,
ni prives al afligido de un juicio justo,
23 porque el Señor defenderá su causa
y les quitará la vida a quienes les quiten todo.
24 No tengas nada que ver con gente violenta,
ni te hagas amigo de gente agresiva,
25 para que no imites su conducta
y tú mismo te tiendas una trampa.
26 No te comprometas por otros,
ni salgas fiador de nadie.
27 ¿Por qué han de quitarte hasta la cama
si resulta que no tienes con qué pagar?
28 No traspases los linderos de antaño
que tus antepasados establecieron.
29 Cuando veas alguien que hace bien su trabajo,
no lo verás entre gente de baja condición
sino que estará en presencia de reyes.
Dokończenie 376 przypowieści Salomona
1 Cenniejsze jest dobre imię niż wielkie bogactwo,
lepsza przychylność niż srebro i złoto.
2 Bogacz i nędzarz spotykają się;
Pan stworzył obydwu.
3 Przezorny, widząc niebezpieczeństwo, ukrywa się,
lecz prostaczkowie idą naprzód i ponoszą szkodę.
4 Nagrodą za pokorę i bojaźń Bożą
jest bogactwo, cześć i życie.
5 Ciernie i sidła są na drodze przewrotnego;
kto pilnuje swojej duszy, ten jest od nich z dala.
6 Wychowuj chłopca odpowiednio do drogi, którą ma iść,
a nie zejdzie z niej nawet w starości.
7 Bogacz panuje nad nędzarzem,
lecz dłużnik jest sługą wierzyciela.
8 Kto sieje nieprawość, zbiera nieszczęście,
a koniec jego swawoli kładzie rózga.
9 Błogosławiony jest człowiek życzliwy,
gdyż udziela ze swojego chleba ubogiemu.
10 Wypędź naśmiewcę, a ustanie kłótnia
i ucichnie swar i zniewaga.
11 Kto miłuje czystym sercem i wargi ma wdzięczne,
tego przyjacielem jest król.
12 Oczy Pana czuwają nad tym, co znane,
i On podważa słowa wiarołomcy.
13 Leniwy mówi: Lew jest w podwórzu,
mogę być rozszarpany na środku ulicy.
14 Usta obcej kobiety są głębokim dołem;
wpada weń ten, na kogo Pan się gniewa.
15 Głupota tkwi w sercu młodzieńca,
lecz rózga karności wypędza ją stamtąd.
16 Kto uciska ubogiego, dopomaga mu do wzbogacenia;
kto daje bogatemu, doprowadza go do zubożenia.
Rady i ostrzeżenia
17 Słowa mędrców:
Nastaw ucha i słuchaj moich słów;
nakłoń swoje serce, aby je poznało,
18 Jest bowiem miło, gdy je zachowasz w swym wnętrzu,
gdy je będziesz miał zawsze gotowe na swoich wargach.
19 Chcę cię dziś pouczyć o twojej drodze,
abyś swoją ufność pokładał w Panu.
20 Czy nie napisałem ci trzydziestu mądrych rad,
pełnych znajomości rzeczy,
21 Aby cię nauczyć tego, co słuszne i prawdziwe,
abyś mógł dać właściwą odpowiedź temu, kto cię zapytuje?
22 Nie okradaj nędzarza, gdyż jest nędzarzem,
nie depcz ubogiego w sądzie,
23 Gdyż Pan broni ich sprawy
i pozbawia życia tych, którzy ich krzywdzą.
24 Nie przyjaźnij się z człowiekiem popędliwym
i nie obcuj z mężem porywczym,
25 Abyś nie nabrał jego obyczajów
i nie przygotował pułapki na swoją duszę.
26 Nie bądź wśród tych, którzy dają porękę,
ani wśród tych, którzy ręczą za długi,
27 Bo jeżeli nie masz czym zapłacić,
zabiorą łóżko spod ciebie.
28 Nie przesuwaj dawnej granicy,
którą ustalili twoi ojcowie.
29 Gdy wdzisz męża biegłego w swoim zawodzie,
to może on być w służbie u królów,
a nie będzie w służbie u ludzi podłych.