1 Dobre imię jest cenniejsze niż wielkie bogactwo,
życzliwość – lepsza od srebra i złota.
2 Bogaty i biedny spotykają się,
ich Stwórcą jest Pan.
3 Roztropny widzi zło i się kryje,
bezmyślni idą dalej i ponoszą karę.
4 Owocem pokory jest bojaźń Pana,
bogactwo, chwała i życie.
5 Ciernie, sidła są na drodze przewrotnego,
kto strzeże swego życia, będzie się od nich trzymał z daleka.
6 Wychowuj chłopca odpowiednio do obranej drogi,
a nie zejdzie z niej nawet w starości.
7 Bogaty panuje nad biednymi,
pożyczający jest sługą swego wierzyciela.
8 Kto sieje przemoc, ten zbiera nieszczęście,
rózga jego gniewu straci moc.
9 Człowiek szczodry będzie błogosławiony,
bo dzieli się chlebem z biednym.
10 Pozbądź się szydercy, a zanikną kłótnie,
ustaną spory i obelgi.
11 Kto kocha czyste serce i wdzięczną mowę,
jest przyjacielem króla.
12 Oczy Pana strzegą wiedzy,
obala On słowa wiarołomnego.
13 Leniwy mówi: Na zewnątrz jest lew,
rozszarpie mnie na środku drogi.
14 Usta obcych kobiet są jak dół głęboki,
wpada tam ten, na którego Pan się gniewa.
15 Głupota tkwi w sercu chłopca,
rózga karności wyrzuci ją stamtąd.
16 Kto uciska biednego – wzbogaca go,
kto daje bogatemu – z pewnością zubożeje.
Zbiór trzydziestu pouczeń
17 Nadstaw ucha i słuchaj słów mędrców,
otwórz swe serce na moją naukę.
18 Znajdziesz bowiem przyjemność, gdy je w sobie zachowasz,
mając je nieustannie na ustach.
19 Zaufaj Panu
– oznajmiam dzisiaj tobie, właśnie tobie.
20 Czy nie napisałem ci trzydziestu przysłów,
zawierających rady i pouczenia,
21 by oznajmić ci niezawodne słowa prawdy,
abyś powrócił ze słowami prawdy do tych, którzy cię posłali?
1
22 Nie okradaj ubogiego, bo jest ubogi,
nie gnęb biednego w bramie miasta.
23 Pan bowiem broni ich sprawy
i pozbawia życia tych, którzy ich okradają.
2
24 Nie brataj się z człowiekiem zapalczywym
i nie zadawaj się z porywczym,
25 abyś nie przywykł do jego dróg
i nie zastawiał pułapki na swoje życie.
3
26 Nie bądź wśród tych, którzy dają porękę,
wśród tych, którzy poręczają pożyczkę,
27 aby nie zabrano łóżka spod ciebie,
gdy nie będziesz mógł jej zwrócić.
4
28 Nie zmieniaj dawnych granic,
które wyznaczyli twoi ojcowie.
5
29 Widzisz kogoś zręcznego w pracy?
Będzie on służył królom,
a nie zwykłym ludziom.
Dokończenie 376 przypowieści Salomona
1 Cenniejsze jest dobre imię niż wielkie bogactwo,
lepsza przychylność niż srebro i złoto.
2 Bogacz i nędzarz spotykają się;
Pan stworzył obydwu.
3 Przezorny, widząc niebezpieczeństwo, ukrywa się,
lecz prostaczkowie idą naprzód i ponoszą szkodę.
4 Nagrodą za pokorę i bojaźń Bożą
jest bogactwo, cześć i życie.
5 Ciernie i sidła są na drodze przewrotnego;
kto pilnuje swojej duszy, ten jest od nich z dala.
6 Wychowuj chłopca odpowiednio do drogi, którą ma iść,
a nie zejdzie z niej nawet w starości.
7 Bogacz panuje nad nędzarzem,
lecz dłużnik jest sługą wierzyciela.
8 Kto sieje nieprawość, zbiera nieszczęście,
a koniec jego swawoli kładzie rózga.
9 Błogosławiony jest człowiek życzliwy,
gdyż udziela ze swojego chleba ubogiemu.
10 Wypędź naśmiewcę, a ustanie kłótnia
i ucichnie swar i zniewaga.
11 Kto miłuje czystym sercem i wargi ma wdzięczne,
tego przyjacielem jest król.
12 Oczy Pana czuwają nad tym, co znane,
i On podważa słowa wiarołomcy.
13 Leniwy mówi: Lew jest w podwórzu,
mogę być rozszarpany na środku ulicy.
14 Usta obcej kobiety są głębokim dołem;
wpada weń ten, na kogo Pan się gniewa.
15 Głupota tkwi w sercu młodzieńca,
lecz rózga karności wypędza ją stamtąd.
16 Kto uciska ubogiego, dopomaga mu do wzbogacenia;
kto daje bogatemu, doprowadza go do zubożenia.
Rady i ostrzeżenia
17 Słowa mędrców:
Nastaw ucha i słuchaj moich słów;
nakłoń swoje serce, aby je poznało,
18 Jest bowiem miło, gdy je zachowasz w swym wnętrzu,
gdy je będziesz miał zawsze gotowe na swoich wargach.
19 Chcę cię dziś pouczyć o twojej drodze,
abyś swoją ufność pokładał w Panu.
20 Czy nie napisałem ci trzydziestu mądrych rad,
pełnych znajomości rzeczy,
21 Aby cię nauczyć tego, co słuszne i prawdziwe,
abyś mógł dać właściwą odpowiedź temu, kto cię zapytuje?
22 Nie okradaj nędzarza, gdyż jest nędzarzem,
nie depcz ubogiego w sądzie,
23 Gdyż Pan broni ich sprawy
i pozbawia życia tych, którzy ich krzywdzą.
24 Nie przyjaźnij się z człowiekiem popędliwym
i nie obcuj z mężem porywczym,
25 Abyś nie nabrał jego obyczajów
i nie przygotował pułapki na swoją duszę.
26 Nie bądź wśród tych, którzy dają porękę,
ani wśród tych, którzy ręczą za długi,
27 Bo jeżeli nie masz czym zapłacić,
zabiorą łóżko spod ciebie.
28 Nie przesuwaj dawnej granicy,
którą ustalili twoi ojcowie.
29 Gdy wdzisz męża biegłego w swoim zawodzie,
to może on być w służbie u królów,
a nie będzie w służbie u ludzi podłych.